O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Iqtisodiy siyosat vazifasi.Hukumat tomonidan moliya tizimining pul-krеdit va fiskal dastaklariga ta`sir ko’rsatilib, davlat iqtisodiy siyosatini zarur yo’nalishda o’tkaziladi.

Moliya tizimi moliya munosabatlarining turli bo’g’inlari yig’indisini

bildiradi.

Ularning har biri pul mablag’lari jamg’armalarini shakllantirish va

ishlatilishidagi xususiyatlari, ijtimoiy takror ishlab chiqarishdagi rolining turlichaligi bilan farqlanadi.

Moliya tizimi moliya munosabatlarining quyidagi sohalarni o’z ichiga oladi:

• davlat byudjeti,

• nodavlat jamg’armalar,

• davlat krеditi,

• mulkiy va shaxsiy sug’urta jamg’armalari,

• fond bozori,

• turli mulkchilik shaklidagi korxonalar moliyasi (davlat korxonalari,
8

jamoa korxonalari, xususiy firmalar, hissadorlik jamiyatlari, ijara mulki zaminidagi korxonalar, qo’shma korxonalar, jamoat tashkilotlari va boshqalar).

Yagona moliya tizimining asosi korxonalar moliyasi hisoblanadi, chunki ular moddiy ishlab chiqarish jarayonida bеvosita ishtirok etadilar. Markazlashgan davlat jamg’armalarining manbasi moddiy ishlab chiqarish sohasida yaratilayotgan milliy daromad hisoblanadi. Hozirgi sharoitda ayrim iqtisodchi olimlar tomonidan Moliya tizimining muhim bo’g’inlaridan biri sifatida aholi Moliyasini alohida ko’rib o’tadilar. Ularning fikirlariga ko’ra YAIMni taqsimlanishi jarayonida aholi iqtisodiy subybekt sifatida va yirik miqyosda pul jamg’armalariga ega bo’ladi. Bunday jamg’armalar hozirgi sharoitda nafaqat bank tizimi uchun muhim Moliyaviy biznes balki iqtisodiyotdagi yalpi investitsiyalarni moliyalashtirishning muhim manbalaridan biriga aylanmoqda.

Umumdavlat moliyasi xalq xo’jaligining barcha tarmoqlari rivojlanishining ma`lum sur`atlarni ta`minlashda, moliyaviy rеsurslarni iqtisodiyot tarmoqlari va mamlakat hududlari o’rtasida, ishlab chiqarish va noishlab chiqarish sohalari o’rtasida hamda mulk shakllari, aholining alohida guruh va qatlamlari o’rtasida qayta taqsimlashda yetakchi o’rin egallaydi. Umumdavlat Moliyasi korxonalar Moliyasi bilan bevosita bog’liqdir. Chunki bir tomondan budjet daromadlarini asosiy manbalaridan biri moddiy ishglab chiqarish sohasida yaratiladigan milliy daromad hisoblanadi. Shuningdek korxonalar miqyosida kengaytirilgan takror ishlab chiqarish jarayoni nafaqat korxonalarning xususiy mablag’lari hisobiga balki qarz mablag’lari hisobiga amalga oshiriladi . Chunonchi,bunday mablag,lar tarkibida budjet resurislari ham mavjuddir.

Moliya tizimi orqali davlat markazlashgan va markazlashmagan pul

fondlarini, jamg’arish va istе`mol fondlarini soliqlar, davlat byudjeti xarajatlari, davlat krеditini qo’llash bilan shakllantirishga ta`sir o’tkazadi.

Moliya tizimining bo’g’inlariga ajratilishi har qaysi bo’g’inlarning vazifalaridan kelib chiqadi .

Shuningdek yuqorilaridan ko’rinib turibdiki Moliya tizimining bo’g’inlar mamlakat miqyosida markazlashtirilgan va markazlashtirilmagan pul fondlarini shakillantirish bilan bog’liqdir.

9


Davlat byudjeti- moliya tizimining bosh bo’g’ini hisoblanadi. U davlat boshqaruv organlari funksiyalarini ta`minlash uchun markazlashgan pul jamg’armalarini shakllantirish va ishlatish shaklidir.