O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent kimyo-texnologiya instituti

Tekislikda parallel kuchlar muvozanat shartining ikkinchi shakli. 
 
Tekislikda ixtiyoriy joylashgan parallel kuchlar muvozanatda bo’lishi uchun, 
bu kuchlarga parallel bo’lgan chiziq ustida yotmay turgan ikki A va B nuqtalarga 
nisbatan olingan kuchlar momentlarining yig’indisi nolga teng bo’lishi zarur va 
yetarlidir, ya’ni 
0
)
(
,
0
)
(
1
1






n
k
k
B
n
k
k
A
F
m
F
m
(3.29) 
 
Reakstiya kuchlarini aniqlashga doir qo’shimchalar. 
Bog’lanishlarning bir necha xil turlari va ularning reakstiyalari 1-bobda 
berilgan. Xususan bog’lanish ishqalanishsiz silindrik sharnir vositasida bajarilgan 
bo’lsa, sharnir bog’lanish reakstiya kuchi silindrik o’qiga perpendikulyar bo’lgan 
tekislikda yotishi ko’rsatilgan edi. Reakstiya kuchining yo’nalishi noma’lum bo’lib, 
jismga ta’sir etuvchi boshqa kuchlarga bog’liq bo’ladi. Jism tekislikda ixtiyoriy 
joylashgan kuchlar ta’sirida muvozanatlashishiga oid masala echiladigan bo’lsa, 
qo’zg’almas sharnirning reakstiya kuchi 
A
R
ning miqdor va yo’nalishi noma’lum (40-
shakl). Shuning uchun uni OX va OY koordinata o’qlari bo’ylab XA va YA tashkil 
etuvchilar orqali tasvirlab, RA ning miqdor va yo’nalishi quyidagi formulalar 
yordamida aniqlanadi 
A
A
2
A
2
A
A
X
Y
tgα

,
Y
X
R



40-shakl. 
Qistirib mahkamlangan bog’lanish (41-a shakl). Agar jismga tekislikda 
ixtiyoriy joylashgan kuchlar ta’sir qilsa, bu kuchlar sistemasini markazga keltirish 
natijasida, A nuqtaga qo’yilgan RA kuchi va momenti MA bo’lgan juft hosil bo’ladi. 
Noma’lum RA reakstiya kuchini koordinata o’qlari bo’ylab XA va YA tashkil 
etuvchilari orqali tasvirlaymiz. 
y 
x 
A
Y
A
X
A
R
A 
B 

---

26 
41-shakl. 
Binobarin jismning qistirib mahkamlangan kesmasida reakstiyaning ikkita 
XA va YA tashkil etuvchilari hamda, momenti MA bo’lgan reaktiv juft ta’sir qiladi.