O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent kimyo-texnologiya instituti

3. Keltirishning xususiy hollari.
Tekislikda ixtiyoriy joylashgan kuchlar 
sistemasini sodda hollarga keltirish. Tekislikda ixtiyoriy joylashgan kuchlar 
sistemasini biror O markazga keltirishda quyidagi xususiy hollar mavjud 
0
M
0,
'
R
1)
0


0
M
0,
'
R
2)
0


0
M
0,
'
R
3)
0


0
M
0,
'
R
4)
0


Kuchlar sistemasini bir juftga keltirish. 
Agar tekislikda ixtiyoriy joylashgan kuchlar sistemasini bosh vektori nolga 
teng bo’lib, biror markazga nisbatan bosh momenti nolga teng bo’lmasa, u holda 
bunday sistema bir juftga keladi. Bunday holda bosh momenti keltirish markazining 
tanlanishiga bog’liq bo’lmaydi, haqiqatan ham, agar 
R

=0 bo’lsa, u holda (3.21) 
formuladan 
M01=M0
ekanligi kelib chiqadi.
Kuchlar sistemasini bir teng ta’sir etuvchiga keltirish. Teng ta’sir etuvchining 
momenti haqida teorema 
Agar kuchlar sistemasining bosh vektori nolga teng bo’lmasa, u holda bunday 
sistema bitta teng ta’sir etuvchiga keltiriladi (2 va 3 xususiy hollar). Agar 
(
n
2
1
F
,...,
F
 ,
F
) kuchlar sistemasini biror O markazga keltirish natijasida bitta kuch 


k
F
R
va momenti 


)
F
(
m
M
k
0
0
bo’lgan bitta juft hosil bo’lsin. Juft tashkil 
etuvchi kuchlar miqdorini bosh vektorga teng qilib olib, ya’ni, 
R
R
R


''
'
va juft 
tashkil etuvchi kuchlardan birini O nuqtaga 
R

bilan qarama-qarshi yo’nalishda 
joylashtiramiz (37-shakl) juft (
''
1
,
R
R
) ning elkasi quyidagi formuladan aniqlanadi. 
R
M
d
0

(3.22) 
37-shakl. 
О 
О
1
R
'
R

R

---

23 
Hosil bo’lgan 


R
R
R
,
,
''
'
kuchlar 37-shakl sistemasi bitta 
R
kuchga ekvivalent 
bo’ladi. Darhaqiqat, 
R
berilgan (
n
2
1
F
...
F
,
F
)
kuchlar sistemasining teng ta’sir etuvchisi 
bo’ladi.