O’zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muxandislik-texnologiya instituti turdali toshmirzayevich malikov

Real imkoniyat 
— rivojlanishning asosiy tendensiyasini ifodalovchi hozirgi 
sharoitda uning ichki mohiyatidan kelib chiquvchi imkoniyatdir. Real imkoniyat 
konkret, ayni vaqtda amalga oshishi mumkin bo’lgan imkoniyatdir. 
Ijtimoiy taraqqiyotda imkoniyatning voqelikka aylanishida obektiv shart-sharoit 
hal qiluvchi rol oynaydi. Obektiv shartsharoitlar — inson ongidan tashqarida mavjud 
bo’lgan shartsharoitlardir. Biroq, jamiyatdagi real imkoniyatlarni voqelikka 
aylantirishda ongli faoliyatning roli ham g’oyat kattadir. Buning ma’nosi shuki, 
jamiyat imkoniyatlarining voqelikka aylanishida subektiv omil muhim ahamiyatga 
ega. Subektiv omil — bu xalq ommasi, uning ongliligi va faol amaliy faoliyatidan 
iborat hodisa. 
Umuman, dialektikada yuqoridagi deterministik aloqadorliklami ifodalaydigan 
kategoriyalar o’zaro bir-birlari bilangina emas, balki boshqa barcha kategoriyalar 
bilan ham chambarchas bog’liqlikda o’rganishni talab qiladi. 

Tayanch tushunchalar: 
borliq, borliq shakllari, individual borliq, ijtimoiy 
borliq, real borliq, virtual borliq, tabiat, tabiiy muhit, biosfera, noosfera, hayot, 
yo'qlik, mavjudlik, reallik, olam, ontologiya, materiya, harakat, rivojlanish, fazo, 
vaqt.
 
Takrorlash uchun savollar
1.
Olam nima va unda odamning o‘rni qanday? 
2.
Borliq va yo‘qlik tushunchalari to‘g‘risida nimalarni bilasiz? 

---

122 
3.
Borliqning murakkab tuzilishi deganda nima tushuniladi? 
4.
Real, konkret va virtual borliqning o‘ziga xos xususiyatlarini tushuntirib 
bering. 
5.
Mavjudlik va reallik nima? 
6.
Harakat va uning asosiy shakllari to‘g‘risida so'zlab bering. 
7.
Fazo va vaqt, makon va zamon qanday ma’nolarni anglatadi? 
8.
Hayot nima va uning mazmuni nimadan iborat? 

---

123