O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi j. Kulmuxamedov, Sh. Erbekov, K. Ibragimov, S. Raximberdiyev, D. Musayev

Amortizatorlar 
Avtomobil notekis yo‘llarda yurib ketayotganda kuzovi tebra-
nib turadi. Amortizatorlar ana shu tebranishlarni so‘ndirish uchun 
xizmat qiladi. Ko‘proq teleskopik amortizatorlar ishlatiladi. 
Amortizatorning vazifasi suyuqlik bir bo‘shlig‘idan ikkinchi-
siga ingichka kanal orqali oqib o‘tayotganda qarshilikka uchra-
shiga asoslangan. Qo‘sh ta’sirli teleskopik amortizatorlarda bir-
lamchi qarshilik ressorlar (prujinalar)ning siqish (tebranishlarni 
so‘ndiradi), ikkinchi qarshilik qaytish yolida yuz beradi. 
Teleskopik amortizatorlar
(2.20-rasm) quyidagilardan iborat:
2.20-rasm. Teleskopik gidravlik 
amortizator: 
1-o‘tkazish klapani; 2-porshen; 
3-qaytish klapani; 4-silindrik idish;
5-kiritish klapani; 6-prujinali siqish 
klapani; 7-qaytish yo‘li; 8-siqish yo‘li; 
9-zo‘g‘ota; 10-salnik; 
11-shtok; 12-silindr. 

---

42 
1. Kojux (silindrikidish). 
2. Tubli silindr. 
3. Shtokli porshen. 
4. Zichlagichli yo‘naltiruvchi vtulka. 
5. Kiritish klapani. 
6. Prujinali siqish klapani. 
7. Prujinali qaytish klapani. 
8. O‘tkazish klapani. 
Ressor egilganda (prujina qisilganda) amortizator qisiladi, 
porshen shtok ta’sirida pastga siljiydi, shunda suyuqlik o‘tkazish 
klapani orqali porshen tagidagi bo‘shliqqa oqib o‘tadi. Bu bo‘sh-
liqda shtok joylashgan, u muayyan hajmni egallaydi, shuning 
uchun suyuqlikning hammasi bu bo‘shliqqa sig‘maydi, uning 
porshen ostidagi qismi prujina qarshiligini yengib, siqish kla-
panini ochadi va kojux bilan silindr devori orasidagi bo‘shliqqa 
oqib o‘tadi. Klapanlar va kanallar suyuqlikning oqishiga ko‘rsa-
tadigan qarshiliklar siqishda amortizatorning zarur qarshiligini 
ta’minlaydi. 
Ressor yoki prujinaning qaytish yolida amortizator cho‘zi-
ladi va porshen ostidagi bo‘shliqda bosim vujudga keladi, uning 
ta’sirida o‘tkazish klapani yopilib, porshendagi qaytish klapani 
ochiladi, suyuqlikning bir qismi porshen tagidagi bo‘shliqqa ki-
radi. Bundan tashqari, idishdagi suyuqlikning bir qismi kiritish 
klapani orqali o‘sha bo‘shliqqa kiradi. Qaytish yo‘lida suyuq-
likning oqishiga bo‘ladigan qarshilik siqishdagidan 2-3 marta 
kuchliroq bo‘ladi, bunga erishish uchun klapanlar teshiklari kesi-
mi va prujinalarining qisish kuchini tegishlicha tanlash lozim. 
Bir avtomobilning old va orqa osmalari uchun mo‘ljallangan 
amortizatorlar bir-biridan uncha farq qilmaydi, lekin ular shtok-
larning yo‘li va uzunligi bilan hamda amortizatorni kuzov va 

---

43 
osma detallariga mahkamlash chizmasi bilan farqlanishi mum-
kin. Amortizatorlarga ushbu moylar: AY moyi yoki 50 foiz 
transformator moyi va 50 foiz turbina moyi yo bo‘lmasa, AXI2T 
amortizatsiya suyuqligi quyiladi.