O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi buxoro oziq-ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti

Bug’doy donini suv bilan o`zaro ta’sir qilishining umumiy sxemasi 
Davri 
Davom 
etish 
vaqti,soat 
Donda namlikni ko`chish jarayoni 
Boshlang’ich 
tayyorlov  
0,25…1 
Meva qobig’i namlikni o`ziga oladi. 
Urug`’ qobig’i, aleyron qatlam va murtak 
qismlarida namlikning singishi.  
Asosiy (endosperma 
yoriqlar aktiv hosil 
bo`lish davri 
5…16 
YUqori qatlamlardan namlikni endosperm 
ichiga o`tishi 
Oxirgi 
48…72 
Donni hamma qismlarida namlikni bir xil 
nisbatda bo`lishi.  
Boshlang’ich davrda qabul qilingan namlik donning yuqori qatlamlarida 
(meva  va  urug`’  qobig’ida,  aleyron  qatlam  va  murtakda)  to`planishi  bilan 
tavsiflanadi.  Bu qatlamlarni bukishi natijasida donning solishtirma hajmi tez 
oshadi. Donni texnologik xossalarini o`zgarishi kamroq, chunki donni yuqori 
qatlamlarida  strukturali  o`zgarish  bo`ldi.  Bu  davrda  donni  ichki  qismiga 
namlikni intensiv kuchishiga tayyorlash bilan tugaydi. 
Ikkinchi  asosiy  davrda  hosil  bo`lgan  kuchlanish  kritik  miqdordan  ham 
o`tib  ketadi,  natijada  endospermda  mikroyoriqlar  hosil  bo`ladi.  Bu 
mikroyoriqlardan  namlik  endospermni  ichiga  ko`chadi.  endospermda  ko`p 
miqdorda suvni bo`lishi fiziko-ximiyaviy jarayonlarni intensiv borishiga olib 
keladi. 
Uchinchi  oxirgi  davrda  donni  anatomik  qismlarida  namlik  bir  xil 
nisbatda tarqaladi. 
Donni  namiqtirish  jarayonida  8  soatdan  so`ng  endospermda  eng  ko`p 
yoriqlar hosil bo`ladi. 12-16 soat davomida ko`ndalang va uzunasiga yoriqlar 

---

 
39 
hosil bo`ladi. 16 soatdan keyin qisman mayda yoriqlar yo`qoladi,  48 soatdan 
keyin faqat namiqtirish jarayonini boshlanishida hosil bo`lgan katta yoriqlar 
qoladi.