O’zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik instituti

davlat jamiyatning keskin tabaqalanishiga - 
oshib-toshib ketgan boylaru kambag’al-qashshoqlarga bo’linib kyetishiga yo’l 
qo’ymasligi kerak».
Odamlarning o’z qobiliyat va ehtiyojlarini to’la namoyon qilishlari va amalga 
oshirishlari uchun zarur bo’lgan teng imkoniyatlarni va shu jarayonni vujudga keltiradigan 
huquqiy mexanizmni yaratib berish davlatning Prezident asarlarida ilmiy asoslab berilgan 
asosiy vazifalaridan bo’lib hisoblanadi. Insonning jamiyatda tutadigan o’rni, obro’-e’tibori, 
taraqqiyotimizga ijobiy ta’sir ko’rsatishi davlat tomonidan ana shu masalaning tez va ijobiy 
hal etilishiga bevosita bog’liqdir. 
Prezident asarlarida ilmiy asoslab berilginidek, jamiyatimizda halol mehnat 
qilayotgan har bir kishiga o’z oilasini boqish, bilim olish, tibbiy xizmatdan foyda-lanish, 
o’zining va qarindosh-urug’larining qadr-qimmatini himoya qilish uchun baravar 
imkoniyatlarni vujudga keltirish va amalga oshirish davlatimizning Yana bir muhim 
vazifasidir. 
Islom Karimovning davlat haqidagi nazariy ta’limotida sud islohotini chuqurlashtirish, 
hokimiyatning uchinchi - mustaqil va qaram bo’lmagan tarmog’i sifatida butun odil sudlov 
tizimini demoqratlashtirish - huquqiy davlatni mustahkamlashning muhim yo’nalishlaridan 
biri tariqasida alohida ahamiyat kasb etadi. 
Ijtimoiy taraqqiyotimizning hozirgi tarixiy bosqichida fuqarolarning haq-huquqlarini, 
erkinliklarini, sha’ni, qadr-qimmati, milliy g’ururini himoya qilish asosida ijtimoiy adolatni 
qaror toptirish sudlarning va huquq tartibotni muhofaza qilish organlarining faoliyatida 
asosiy mezonga aylanmogi lozim. 
Odamlarning sudlarga bo’lgan eskicha qarash, tasavvur va tushunchalarini batamom 
o’zgartirish zarurligini hayot taqozo etmoqda. Odamlar hozirgacha ham ko’pincha, sud 
bo’ldi, desa kimdir jazo oldi, kimningdir taqdiri hal bo’ldi, deb tushunishadi. Holbuki, sud 
bo’ldi, deganda, odamlar himoya qilindi, haq joyida qaror topdi, degan tushuncha odamlar 
ongiga mustahkam singishi kerak. Buning uchun, - deydi Prezident, - sud jazolovchi 
organdan oddiy odamlarning huquqlari va manfaatlarini himoya qiluvchi organga, ijtimoiy 
adolat posboniga aylanishi, xalqning ishonch qal’asiga aylanishi, hukm chiqaruvchi 
sudyalarning chinakam mustaqilligini ta’minlashi lozim. 
Islom Karimov bu xususda birinchi chaqiriq O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 
o’n to’rtinchi sessiyasidagi ma’ruzasida quyidagilarni alohida ta’kidladi: «Faqat shunday 
qilganda hozir sudni jazolovchi organ deb biladigan odam sudga o’z huquqlari va 
23
Каримов И.А. «O’zbekiston” XXI аср бўсағасида: хавфсизлик таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиѐт 
кафолатлари. Т., ««O’zbekiston”», 1997,218-bet. 

---

61 
erkinliklarini, manfaatlarini himoya qilishi lozim bo’lgan organ sifatida murojaat qiladigan 
bo’ladi. Ana shundagina sud hokimiyatning haqiqiy mustaqil uchinchi tarmog’iga 
aylanadi»
24
. 
Prezident sud qarorlarini ijro yetish tizimini qayta tashkil yetish chora-tadbirlarini 
ishlab chiqish va amalga oshirish zarurligini birinchi chaqiriq O’zbekiston Respublikasi Oliy 
Majlisining oltinchi sessiyasida (1996 yil 29 avgust) so’zlagan nutqida ta’kidlagandi. O’sha 
nutqida Islom Karimov bugungi kunda ayrim sud qarorlari o’z vaqtida ijro etilmayapti 
deydi. Har bir sud qarori so’zsiz bajarilishini ta’minlashga imkon beradigan puxta mexanizm 
barpo etilmaginini, qolaversa, xo’jalik sudlari tizimida bunday tuzilma umuman yo’qligini 
bunga sabab qilib ko’rsatdi. Sud qarorlari ijrosini tartibga solib turuvchi qonun qabul qilish 
zaruriyati tug’ilganligini qayd etdi: sudlarning ijro etuvchi hokimiyat va eng avvalo 
joylardagi hokimlar va prokuratura organlari bilan o’zaro munosabatlarini tubdan qayta 
ko’rib chiqish fursati yetdi. Hokimlar sudlarni kamsitishga, har qanday usullar bilan ularga 
o’z ta’sirini o’tkazishga urinayotgan hollar ham ma’lum. Bunday faktlarning qat’iyat bilan 
payi qirqilishi kerak. 
Islom Karimov asarlarida advokatlar tizimining mavqei va ahamiyatini keskin 
ko’tarish, ular birinchi navbatda sudlov amaliyotida huquqiy me’yorlarga qat’iy rioya 
etilishini ta’minlashlari, o’z himoyalaridagi fuqarolarning huquqlari, sha’ni va qadr-
qimmatini himoya qilishlari lozimligi qayta-qayta tilga olib kelinayotganligini zo’r 
mamnuniyat bilan aytmasdan o’tib bo’lmaydi. 
Mamlakatimiz rahbari advokatlar mavqei va ahamiyatini keskin ko’tarish zarurligi 
haqidagi nazariy qoidasini ijodiy rivojlantirib va boyitib, Respublika Oliy Majlisining o’n 
to’rtinchi sessiyasidagi ma’ruzasi (1999 yil 14 aprel)da shunday deydi: «Biz