O’zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik instituti

Huquq normalarini norasmiy sharhlashga 
shuningdek ilmiy sharhlash kiradi. 
Tatbiq etilayotgan huquqiy nor-malarni ilmiy sharhlash ilmiy xodimlar, olimlar, jamoat va 
davlat arboblari tomonidan darsliklarda, ma’ruzalarda, kitoblarda va ilmiy maqolalarda 
amalga oshirilishi mumkin. 
Norasmiy ilmiy sharhlash natijalari davlat organlari, jamoat birlashmalari, korxona, 
muassasa, tashkilotlar, mansabdor shaxslar va fuqarolar uchun majburiy bo’lmasada, 
huquqiy normalarning mazmunini sharhdab, tushuntirib beradi. Bu sharhlash huquqiy 

---

188 
normalarni amaliyot bilan bog’lab, kishilarning huquqiy ongini va huquqiy madaniyatini 
rivojlantirishda muhim rol o’ynaydi. Norasmiy sharhlash qonunlarni takomillashtirishga, 
huquqni 
muhofaza 
etuvchi 
organlar 
faoliyatini 
yaxshilashga, 
qonunchilikni 
mustahkamlashga yordam beradi. Masalan, O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga 
sharh, O’zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksiga, Fuqarolik kodeksiga, Mehnat kodeksiga 
va boshqa Kodekslariga sharhlar mavjud. 
Huquq normalarini sharhlash hajmi bo’yicha uch xil bo’ladi: 
1. So’zni tom ma’nosida sharhlash 
- bunda turmushga tatbiq etilayotgan 
huquqiy normaning mazmunini yozilgan matniga qarab, hech narsa qo’shmasdan qo’llash 
tushuniladi. Bunga misol qilib O’zbekistan Respublikasi Konstitutsiyasining 21-moddasini 
ko’rsatish mumkin. Unda shunday deyilgan: «O’zbekiston Respublikasining butun hududida 
yagona fuqarolik o’rnatiladi. O’zbekiston Respublikasining fuqaroligi, unga qanday 
asoslarda ega bo’lganlikdan qati nazar, hamma uchun tengdir». Shuningdek, huquqiy 
normalarni 
so’zning 
tom 
ma’nosida 
sharhlashga 
O’zbekiston 
Respublikasi 
Konstitutsiyasining 22-moddasini keltirish mumkin. Bunda «O’zbekiston Respublikasi o’z 
hududida ham, uning tashqarisida ham o’z fuqarolarini huquqiy himoya qilish va ularga 
homiylik ko’rsatishni kafolatlaydi», deb ko’rsatilgan.