Өзбекистан Республикасы Жокары ҳәм орта арнаўлы билимлендириў министрлиги Өзбекистан мәмлекетлик көркем-өнер ҳәм мәденият институты Нөкис филиалы «Халық дөретиӯшилиги маденият ҳәм китапхана искерлиги» кафедрасы

Basqariwdin’ qa’liplesiwi

Basqariw teoriyasinin’ da’slepki basqishlari a’yemgi zamanlarg’a barip taqalip, Yu.Cezar, A.Makedonskiy, Turkistanda Amir Temur dawirinde qa’liplesip baslag’an. Daslepki waqitlari a’piwayi bolip, tiykarinan askeriy tipke iye bolg’an.

Sol dawirlerde menejerlar askeriy ta’rtipti ornatiw maqsetinde adamlardi jaza menen qorqitip, harqanday buyriq ha’m pa’rmanlarg’a so’zsiz boysiniw kibi usillardan paydalang’an. Bunday basqariwg’a miynet resurslarinan paydalaniw, olardan ilaji barinsha ko’birek payda aliwdi na’tiyjeli usil dep esaplag’an. Amir Temur dawirinde oraylasqan, intizamli ma’mlekettin’ payda etilgenligi ha’m Amirdin’ o’z qolastindag’ilardi “qorqiw menen umit ortasinda uslaw” boyinsha basqarg’ani sebep bolg’an.

Kapitalizmnin’ baslang’ish dawirinde isbilermen-mulk iyesi o’ndiristi o’zinin’ jeke ta’jriybesine tayanip basqarg’an. XVIII a’sirdin’ aqirlarinda Angliyada bolg’an sanaat revalyuciyasi basqariwg’a bolg’an qizig’iwdi ja’nede kusheytirdi. Basqariw kadrlarin tayarlawg’a o’z aldina itibar berile baslandi.

Biraq XIX a’sirdin’ ekinshi yarmi ha’m XX asr shegarasinda texnika ha’m texnologiyanin’ jetilisiwi, o’ndiristin’ keskin o’siwi basqariwdi quramalastirip jiberedi ha’m oni arnawli bilimlerdi talap etiwshi, iskerliktin’ arnawli tarawina aylantirdi. Usi mashqalalardi sheshiw ushin basqariw tarawindag’I ta’jriybeni uliwmalastiriw, o’ndiris ha’m kadrlardi basqariwdin’ na’tiyjeli usillarin izlewge alipkeldi. Na’tiyjede basqariw haqqindag’I ilm, pa’n juzegekeldi.