4-Leksiya. Matematikanı oqıtıwda ilimiy izertlew metodlari: baqlaw hám tájriybe, salıstırıw metodları. Matematikalıq oqıtıwda ulıwmalastırıw, abstraksiyalaw, konkretlestiriw, klassifikatsiyalaw metodlari

4-Leksiya.
Matematikanı oqıtıwda ilimiy izertlew metodlari: baqlaw hám tájriybe, salıstırıw metodları. Matematikalıq oqıtıwda ulıwmalastırıw, abstraksiyalaw, konkretlestiriw, klassifikatsiyalaw metodlari. Matematikanı oqıtıwda analiz hám sintez sıyaqli metodlardıń orni,


Reje:
1. Matematikanı oqıtıwda baqlaw ha’m ta’jriybe metodları
2. Matematikanı oqıtıwda salıstırıw ha’m analogiya metodları


Matematikanı oqıtıwdag’ı ilimiy izleniw metodları to’mendegilerden ibarat: 1.Ta’jriybe ha’m baqlaw 2. Salıstırıw 3. Analiz ha’m sintez
4.Ulıwmalastırıw5. Abstraktsialaw 6. Anıqlastırıw 7. Klassifikatsialaw.
1. Ta’jriybe ha’m baqlaw metodı
Anıqlama: Matematikalıq obekttegi na’rselerdin’ qa’siyetleri ha’m olardın’ o’z-ara baylanısların belgilewshi metod baqlaw delinedi.
Mısalı: 5-klas oqıwshılarına bir neshe figuranı ko’rsetip, bul figuralardın’ ishinen ko’sherlik simmetriyag’a iye bolg’an geometriyalıq figuralardı ayırın’ dep tapsırma bersek, oqıwshılar barlıq figuralardı ko’rip shıg’ıp to’mendegi sheshimge keliwi mu’mkin. Figuralar arasınan o’zinen bir ko’sherge salıstırg’anda eki bo’lekke bo’linetug’ın figuralar bolsa ha’mde olardı sol ko’sher boyınsha bu’klegende sol bo’lekler u’stpe-u’st tu’sse, bunday figuralar simmetiyalı boladı. Biraq basqa figuralarda o’zlerin ten’dey eki bo’lekke bo’liwshi tuwrı sızıqlar bolmawı mu’mkin. Onday jag’dayda bunday figuralar simmetriyalı emes figuralar boladı. Biz figuralardag’ı bunday qa’siyetleri ha’m olar arasındag’ı baylanıslardı baqlaw arqalı figuralardın’ simmeriyalı yamasa simmeriyalı emes ekenligin bilemiz.
Anıqlama: Matematikalıq obekttegi na’rselerdin’ qa’siyetleri ha’m olar arasındag’ı o’lshemli qatnaslardı jasalma tu’rde bo’leklerge bo’liw yamasa olardı birlestiriw ta’jiriybe metodı delinedi.
Mısalı: Oqıwshılarg’a natural sanlardı a’piwayı ko’beytiwshilerge jiklew 1=1, 2=2∙1, 3=3∙1, 4=4∙1, 5=5∙1…tu’rinde u’yretiledi.
Oqıwshılarda qa’legen natural sanlardı joqarıdag’ı mısallarda ko’rsetilgenindey, a’piwayı ko’beytiwshilerge jiklew protsesinde ta’jriybe payda bolıp, olar natural sanlar ko’pliginde a’piwayı ha’m quramalı sanlardın’ bar ekenligin tu’sinip aladı. Quramalı natural sanlardıda a’piwayı ko’beytiwshilerge jiklewge, biraq olardın’ ko’beytiwshileri keminde u’shew ha’m onnanda artıq bolıwı ta’jiriybe arqalı tekserilip ko’riledi. Mısalı: 4=2∙2∙1, 6=3∙2∙1, 25=5∙5∙1, 36=3∙3∙2∙2∙1,…
Baqlaw ha’m ta’jriybe na’tiyjesinde a’piwayı ha’m quramalı sanlardın’ nızamlılıqları ha’m qag’ıydaları oqıwshılarg’a tu’sindiriledi.