O‘zbek maqomi tarixi va nazariyasi” fanidan ma’ruzalar matni 1-mavzu: 1-modul. Fanga kirish. Maqomlar tarixidan

7-mavzu: Shashmaqom Nasr bo‘limining I –guruh sho‘balari
Reja:

1. Shashmaqomning ashula bo‘limlari murakkab shakldagi sho‘balardan tarkib topishi.

2. Ashula bo‘limlarida tuzilishi jihatidan bir-biridan ajralib turuvchi ikki xil sho‘balar guruhining mavjudligi. Bulardan birinchisida Saraxbor, Talqin, Nasr kabi sho‘balar va Ufar qismi kirishi.

3. Sho‘balarning murakkab shakliy tuzilmalari. Namudlar va ularning sho‘ba avjlarida kelishi

Saraxborlarning doira usullari:

Og‘zaki an’anada “bum-bak” yoki “bak-bum” deb ifoda etiladi. Ular aruz vaznidagi muzore, mujtass, mutaqorib, ramal nomli bahrlarda bitilgan 11-14-15 bo‘g‘inli she’rlar bilan ijro qilinadi.

Saraxborlar vazmin doira usulida ijro etilsada, turli maqomlarda o‘ziga xos ohang va kuy mavzuilariga ega.

Ularning taronalari oltitacha yetib, uch va to‘rt hissali o‘lchovlarning 3/4, 3/8, 4/4, 7/4, 13/4 takt o‘lchovidagi doira usullari jo‘rligida ijro etiladi.

ma’nolarni beradi.

Talqinlar usuli:

Bu usul og‘zaki ana’anada “bak-ka-ist, bum-bak-bum-ist” deb ifoda etiladi. Talqin sho‘basiga mos she’rlar ramal bahridan bo‘lib, “foilotun-foilotun-foilotun-foilun” shakliga ega.

Nasrlar usuli:

Og‘zaki an’anada “bum-bak-bak, bak-ka-bum-bak-ist deb ifoda etiladi.

Og‘zaki an’anada “bum-baka-bak-bum-bak” deb ifoda etiladi.

Adabiyotlar:

1. Rajabov I. Maqom asoslari (o‘quv qo‘llanma) T., 1992.

2. Rajabov I. Maqomlar (ilmiy monografiya) T., 2006.

3. Matyoqubov O. Maqomot (ilmiy-ommabop monografiya) T., 2004

4. Fitrat A. O‘zbek klassik musiqasi va uning tarixi. (ilmiy-ommabop risola) T., 1993.

5. Ibrohimov O. Maqom va makon. (ilmiy monografiya) T., 1997.