O‘zbek maqomi tarixi va nazariyasi” fanidan ma’ruzalar matni 1-mavzu: 1-modul. Fanga kirish. Maqomlar tarixidan

“Musiqiy ta’lim” yo‘nalishi 2-kurs talabalari uchun

“O‘zbek maqomi tarixi va nazariyasi” fanidan

ma’ruzalar matni

1-mavzu: 1-modul. Fanga kirish. Maqomlar tarixidan.
Reja:

1. “O‘zbek maqomi tarixi va nazariyasi” fanining maqsad va vazifalari.

2. Maqom tushunchasi

3. Maqomlarning yuzaga kelish tarixi

4. Alloma Abu Nasr Forobiyning bu boradagi buyuk xizmatlari.
1. “O‘zbek maqomi tarixi va nazariyasi” fanining maqsad va vazifalari
“O‘zbek maqomi tarixi va nazariyasi” fani o‘zbek-tojik xalqi musiqa merosi asoslaridan hisoblangan maqomlar masalasiga bag‘ishlanadi.

Ushbu fan qadimiy musiqa risolalarida sharh etilgan musiqaning nazariy masalalari bilan hozirgi kunda mashhur bo‘lgan Shashmaqom va Xorazm maqomlari, shuningdek, Farg‘ona-Toshkent maqom yo‘llarining xalq musiqasiga munosabati masalalari, shuningdek, tarixiy va nazariy asosga ega bo‘lgan maqomlarning shakllanish va rivojlanish jarayonlarini o‘rgatuvchi fandir.

“O‘zbek maqomi tarixi va nazariyasi” fanining maqsadi – maqomlarni xalq musiqa ijodiyoti bilan taqqoslash, ularni ilmiy-amaliy asosda o‘rganib, uning nazariy tahlili, tarixini ochib berishdan iboratdir.

Fanning ma’ruza soatlarida, asosan, tarixiy va nazariy ma’lumotlar beriladi. Amaliy mashg‘ulotlarda esa, maqomlarning mushkilot (cholg‘u) hamda nasr (ashula) qismlaridan parchalar yoki yaxlit bir sho‘bani o‘rganish rejalashtiriladi.

Maqomlar – ma’lum tartibda yaratilgan turkumli musiqiy majmua bo‘lib, bastakorlik ijodiyotining o‘ziga xos sayqal berilgan turidir. Maqomlar keng ma’noda xalq musiqasining qomusidir. Chunki ularda, xususan Shashmaqomda o‘zbek va tojik xalqlari musiqasiga xos vazn xususiyatalari, sado-ohanglar, doira usulllari, she’riyat bilan bog‘liq qator jabhalar o‘zining to‘laqonli ifodasini topgan.

O‘zbek mumtoz musiqasida maqom janri yetakchi o‘rinni egallab kelgan. Maqomlar juda qadim zamonlarda Yaqin va O‘rta Sharq xalqlari musiqa madaniyatida mavjud bo‘lgan, yetuk sozanda va xonandalar, bastakorlar tomonidan yaratilgan va IX-X asrlarda rivojlanib, yangi vositalar bilan boyidi.