Oxirgi variant davrlarga bo`lingan

Madaniy inqilob tushuncliasi, uning mohiyati. Bizga ma'lumki, xar bnr xalkning uziga xos va
uziga moe ma"naviy, madaniy merosi urf odati mavjud.SHunday ekan tarix zarvaraklarida xam bunga
e'tibor bergan.Bunga kuttlab mneol keltirish mumknnAgar xalkni madaniy merosidan butkul yukkilsa,
ueligini unitadi va kadriyatini yukotadi.Bu vaziyatda bizning xalkimiz xam duchor bulgan.Ana shunday ogir
vaziyatli bir paytda I.Karimov birinchi navbatda respublikada barkarorlnkni ta'mirlash orkali xayotiy
extiyojlami kondirish yulini tutdi.Partiya markaziy kumitasining kcynngi olti oylik faoliyatida turt marta
plenum yigilishida utkazildi.Ulaming barchasida millatni-millat sifatida belgilaydigan asosiy omillar-
madaniy merosni va tarix xakikatini tiklash, milliy urf-odatlar va an'analarini rivojlantirish yakin utmishdagi

ruxiy kumondonlik mafkurasiga zid xolda islom dinining yuksak ma'daniyat va ma'naviyat vositasi ekanligi, u odamlarni insofga, diyonatga, uzaro totuvlik va xamjixatlikka davat etuvchi goyat kuchli kurol ekanligi I.Karimov tomonidan ochik-oydin aytildi va tutri baxolandi.Mukaddas tuygulari toptalib, yuragi zada bulib, kolgan xal к dinga katta yul ochilgani diniy ta'limotga katta e'tibor berilayottani zur koni kit bilan kuti b olindi.SHu bilan birga sunggi 8-10 yil mobaynida o'zbeklar va Uzbekiston boshiga agdarib kelingan malomatni yuvib tashlashga katiy axdu paymon kilgani keskin bildirdi va amalda isbot kildi.Xalkimiznish: xurmatini joyga kuyish, uni munosib kadrlash ma'naviy barkamol siyosatning mazmunidir.Ayni paytda usha plenumda I.Karimov «SHuiga amin manki, odam bnrgina yaxshi suz tufayli, majaziy kilib aytganda, togni talkon kilishi mumkin. Afsuski, biz keyingi vaktda odamlarga bundan munosabatda bulishi deyarli unitib kuidik».CHunki, odamga ishonch, uni uluglaydi, uzkuch i ga ishonch bagi shla idi, boshka tomondan ishoncheizliq xolisona munosabatda buhnaslik odamlarning xafsalasini pir kil ad i vash u tufayli biz kanchadan-kancha istedodli kishilarni boy bermokdamiz» -deya afsus bilan takidlagan edi.

216. O'zbekistonda davlat arboblari va mahalliy ziyolilarning qatag'on qilinishi.. 20-30 yillarda
musta b id tuz um ga karshi fikr bildirganlami ta'kib osti ga olish avj oldi.Ayni shu paytda «18 lar guruxi»
«inogomovchilik», «kosimovchilik» kabi siyosiy ishlartukib chikarilgan edi. «18 lar guruxi» 1925 yil 19-
noyabrda Samarkandda chikarilgan Uzbekiston KP (b) MKning plenumi yigilishi bir kun emas turt kun
davom etadi.Buning asosiy sababi respublikadagi yukori ma'suliyatli vazifani egallab turgan 18 shaxening
uz lavozimlaridan ketishi xakidagi arizasi buldi.Ular uz iste'folari sababini xususiy mulkni yukotish
xisobiga utkazilgan er-suv isloxoti usullariganorozilik sifatida izoxlashadi. «Inogomovchilik» 1926-1931
yillarda mustabid tuzum tomonidan milliy raxbar va ziyolilarning katagon kilinishiga sabab bulgan
uydirmalar «Inogomovchilik usha yillarda, UzSSR Maorif Xalk komissari vazifasini bajarib kelgan Raxim
Inogomov (1902-1938) nomi bilan boglik yana bir guruxdanbiri bu «Kosimovchilik» guruxidir - 1929
yillarda milliy an'anaviy sud va xukuk soxasidagi kadriyatlarnn saklab kolish tarafdorlari bulgan
vatanparvar ruxdagi xukukshunos mutaxassislarni mustabid sovet tuzumiga majourai buysundirish nulidagi
(repressiya) katagon 1929-yilda UzSSR oliy sudining raisi Sa'dullo Kosimovning «kosimovchilik» deb
nomlangan ishini kurib chikishi boshlandi.Xalk ta'limi tizimidagi maorifparvar ziyolilarga karshi olib
borilgan kuvgin va katagonlarga xalk dushmanlari, chet El josuslari -A.Ikromov, F.Xujaev va boshkalar
uzlarining maorif komissarligidagi odamlari» - Usmonov , Ruziev, Soronin, orkali xalk maorifiga katta
ziyon etkazilgan degan buxtonlar asos kilib olindi.Ayni paytda istiklol va erk kuychilari, o'zbek xalkining
mashxur yozuvchilaridan Fitrat, CHulpon,A.Kodiriy, U.Nosir Stalin istebdodining begunox kurboni buldil
ar. Uzbekiston Prezidenti I.Karimov ta'kidlaganidek respublika NKVDsi «uchdiklan> tomonidan 1937-39
yillarda 41 mingdan ziyod kishi kamokka olinib, ulardan 6 ming 920tasi otib tashlangan edi.Millatning ilgor
tarakkiyparvar ziyolilari katagon kilinishi okibatida xalkimiz ularning noyob asarlarini ukiuidan uzok vakt
maxrum buldi.Siyosiy boshkarma organlari (OGPU) F.Xujaev, A.Ikromov, D.Manjara, S.Segizboev va
boshkalar xususida "Sovetlarga karshi, kuporuvchanlik" uydirma ishlarini tukib chikdilar. Bular nazariy
baxs va munzaralzrga uz pozitsiyalarini maxkarn turib, ximoya kiladigan xumatli va c'tiborli xalk
etakchilaridan edi. Ular shaxsga engiiishning, yakka partiya zuravonligi ildiz otib ketishining xavfli
ekanligini anik-ravshan tushunar edilar. Ular joylarda katta xukm utkaza oladigan bulnshlariga karamay,
katagonlarning zurayib borishini tuxtatib kololmadilar. Partiya viloyat komitetlari sekretarlari D.Rizaev,
X.Boltaev, gSHsroilov kabilar xam katgon kilindilar

217. «Hujum» harakati va uning mohiyati. Urta Osiyoda xotin-kizlar orasida olib borilgan ish
aloxida muxim axamiyatii kasb etdi. Bu ishni partiya boshkarib, yulga solib borar edi. Nukul xotin-kizlardan
iborat xar xil ishlab ch'ikarish yacheykalari, klublar, maktablar tashkil etildi- Ayollar faollik bilan partiya-
davlat ishiga kuyiladit. Ayollaming delegatlar saylovchi yigilishlari kengayti. 1927 yilda boshlangan paranji
tashlash - "Xujum" xarakati davomida ayollarni ozrodlikka chikarishsh kampaniyasi avjiga chikdi.
Natijalarga kura muxim va etarlicha samarali bulgan mana shu tadbirlar o'zbek ayollarini ozodlikka
chikarish jarayonini, reaksion katlamlarnnng zurligi va taxdidiga karamasdan, kaytmas tusga kiritdi. Biroq
boshka kupgina tadbirlardabulganideq yangi xokimiyat ommaning asriy an'analarini va kayfu-ruxiyati bilan
kam xisoblasbdi. SHuiing natijasida bu yulda kupgina kurbonlar va fojealar buldi.

218. XX asrning 40-80 yillarda respublikaning madaniy hayoti. Urushdan keyingi yillarda xam

Uzbekistonda shurolar xukumati ma'orifni ulug davlatchilik siyosash manfaatlariga

buysundirilgan xolda olib bordi. Bu siyosatni baynalmilalchilik va shaklan milliy, mazmunan sotsialistik deb a tal ga n shovinistik goyalar asosida amafga oshirdi. CHunki aynalmilalchilikka tashki shakl va tashvikot va targibot nuktai nazaridan xakikiy baynalmilalchilik goyasi berilgan bulsada, amalda shurolar xukumronligi davrida bu goya xar kanday milliylik va milliy manfaatni nazarga olmas, va bu goya tarafdorlariny katogon kilar edi. 1946-1990 yillarda Uzbekistonda xalk ta'limi rivojini kuyidagi rakamlar kursatadi: 1940-41 ukuv yilida Respublikada 5448 umumta'lim maktablari bulib ulardan 1 million 315 mint ukuvchi ta'lim olgan bulsa, 1987-1988 ukuv yilida 8111 umumta'lim maktablarida ukuvchilar soni 4 million 406 ming kishiga etdi, ya'ni taxminan 3,5 barobarga yakin kupaydi. 1990 yilda umumta'lim maktablari soni 9000mingga etdi. 1946-91 yillar mobaynida Urta maxsus va Oliy ta'lim tarmoklari xam rivojlandi. 1940-41 ukuv yilida Uzbekistonda 98 urta maxsus ukuv yurtlari mavjud bulsa, 87-88-ukuv yilida 248 tani tashkil etdi. Oliy ukuv yurtlari tarmogi xam usdi. Maktablar va oliy ukuv yurtlarida ukntiladngan fanlaming ukuv dasturlari Moskvada tayyorlanar va Uzbekistan sharoitiga moslashtirilardi. Va u batomom mustamlakachi shurolar manfaatiga xizmat kilar edi. SHurolar xukumati uzining mustamlaka ulkasi xneoblangan Uzbekistonda milliy mustakil davlat manfaati va lalablariga javob beradigan talim-tarbiya siyosatini olib bormadi. Asosiy e'tibor mustamlakachilarga tez obru keltiradigan rakamlar usuviga karatildi, ta'lim tarbiya jarayonining asosiy uzagini tashkil etuvchi uning mazmuni esa, mustamlakachilar manfaatiga xizmat kilardi. Milliy manfaat ikkinchi rejaga surildi, bu borada kam bulsada uz fikr xulosalariga ega bulgan maorif xodimlari katogon kilindilar.

219.