Oxirgi variant davrlarga bo`lingan

O'zbekistonda yer-suv islohoti va dehqon xo'jaliklarini jamoalashtirish, uning oqibatlari

Azaldan sun'iy sug'orishga asoslangan dehqonchilik madaniyati maskani hisoblangan hamda aholisining mutlaq ko'pchiligi qishloq xo'jaligida band bo'lgan Turkiston xalqlari uchun yer-suv, undan foydalanish masalasi favqulodda ahamiyat kasb etardi. Negaki, o'lka aholisining anchagina qismi yersiz edi. Bir parcha yerga muhtoj bo'lganlar boylar, zamindorlarning mulkida chorakorlik bilan hayot kechirib, oila tebratib kelardi. Buning ustiga ko'plab serhosil, unumdor yerlar Rossiyadan ko'chirib kelinganlar rus oilalari foydasiga majburan olib berilgan edi. Chorizmning Turkistondagi bu mustamlakachilik siyosati yersiz, batrak dehqonlarning ahvolini tanglashtirib yuborgan edi. Shu bois ham, mahalliy yerli aholi yangi sovet hokimiyatining "Yer dehqonlarga" degan va'dalari, da'vatlariga umid bog'lab, uning yer to'g'risidagi dastlabki dekretining amalga oshuviga ko'z tikib kelayotgandi.

Sovet hukumati ko'p sonli dehqon aholisini o'z tomoniga qaratib olishni ko'zlab yer to'g'risidagi dekretni qabul qilgan bo'lsa-da, ammo uni amalga oshirishdan kuzatgan maqsadlari boshqacha edi. Sovetlarning yer-suv islohoti masalasida tutgan siyosatining pirovard maqsadi xususiy yer-mulklarni musodara qilish, milliylashtirish orqali ularni tugatib, jamoalar ixtiyoriga bera borib, asta-sekinlik bilan yirik sotsialistik xo'jaliklarni qaror toptirish edi. Turkistonda shu maqsadfarni ko'zlab yer-suv islohoti o'tkazishga kirishildi.

Yer-suv islohoti: Turkiston sovetlarining XI syezdida (1920) o'lkada yer-suv islohoti masalasi ко'rib chiqildi, bu sohadagi asosiy vazifalar belgilandi. Bunga ko'ra aholi qo'lidagi katta yerlarni musodara qilish, yevropalik kelgindi aholi bilan yerli xalqlar o'rtasida yer-suv masalasida vujudga kelgan tengsizlik munosabatlariga barham berish, mehnatkash aholini Sovetlar tevaragiga jipslashtirish zarur deb topildi. Shu maqsadda joylarda qishloq va ovullar mahalliy aholisining yersiz, kambag'al qismini birlashtiruvchi "Qo'shchi" uyushmalari tuzila boshlandi. "Qo'shchi" uyushmalari kommunistlarning dehqonlar orasidagi tayanchiga aylanib, yer-suv islohotini o'tkazishda partiyaga katta yordam ko'rsatib bordi. Turkiston ASSR hududida 1921-1922—yillar davomida yer-suv islohotining birinchi bosqichi yirik yer-suv egalariga qarshi keskin kurash shiori ostida o'tkazildi.

Masalan, Samarqand viloyatida 350 ta katta yer egalaridan 13 ming desyatina yerlar tortib olindi. Respublika bo'yicha boy va o'ziga to'q aholidan 1,7 mln. desyatina yer tortib olindi, ularning 117 ming desyatinasi yersiz kambag'allarga berildi, qolgan katta qismi asosida "Qo'shchi" uyushmalari tuzildi. Bu Sovet hokimiyatining kamba-g'allarni o'z tomoniga og'dirib olishga qaratilgan harakati edi. O'rta hoi dehqon xo'jalikiari saqlab qolindi.

1925—yil dekabrda bo'lgan O'zbekiston SSR Markaziy Ijroiya Qo'mitasining Favqulodda sessiyasi "Yer va suvni milliylashitirish davlat tasarrufida olish to'g'risida" dekret qabul qildi. Dekretga binoan quyidagi tarzda yerlar batamom musodara qilinishi kerak edi:

> Qayerda turishidan qat'i nazar Farg'ona viloyatida 40 desyati-nadan, Toshkent va Samarqand viloyatlarida 50 desyatinadan ortiq sug'oriladigan yeri bo'lgan mulk egalarining yerlari, jami jonli va jonsiz rnulki bilan;

> Qishloq va ovullarda yashamagan, o'zlari va oila a'zolaridan birortasi ham yerda ishlamaydigan shaxslarga qarashii yerlar, boshqa mol-mulki bilan;

> Vaqf yerlari, xo'jayinlari noma'lum yerlar.

Yer-suv islohotining ikkinchi bosqichi qishloqda asosiy kuch bo'lgan O'rtahol dehqon bilan aloqani mustahkamlash shiori ostida o'tdi. Farg'ona viloyatida 7 desyatina, Toshkent va Samarqand viloyatida 10 desyatinagacha yeri bor O'rtahol dehqonlar mulki saqlanib qoladigan bo'ldi. Bundan ko'zlangan maqsad ularni Sovet hokimiyatining tayanchiga aylantirish edi.

1926— yil dekabrda yuqorida nomlari qayd etilgan uch viloyatda o'tkazilgan yer-suv islohoti tajribasi respublika miqyosida umumlash-tirilib, uni qolgan viloyatlarda ham o'tkazishga qaror qilindi. Islohot Zarafshon viloyatida boshlanib, Qashqadaryo, Surxondaryo va Xorazm viloyatlarida davom ettirildi.

200. Sovet boshqaruviga qarshi qurolli harakatlarning boshlanishi va uning mohiyati. Respublika

dcxkonchiligi kadimdan sun'iy sugorishga asoslangan o'zbek xalki suvni obi xayot deb ardoklaydi.Kanallar kurish, eskilarini ta'mirlash, ariklarni tozalash ishlari doimo xashar yuli bilan amalga oshirilgan.Bu an'ana xozirgacha davom etadi.50-yil laming urtalarida Sirdaryoda Boyovut kanali, Fargona va Namangan viloyatlari orkali utgan Oxunboboev nomli kanal, Kdshkadaryo, Samarkand viloyatlarida Eski Angor kanali kurildi. 1954 yili Namangan viloyatida

Kosonsoy suv om bori ishga tushirildi.Ittifok xukumatining kursatmasi bilan 1956 yili paxtani kupaytirish maksadida Mirzachuldagi 300 ming gektar unumdor erlami uzlashtirishga karor kilindi.SHu munosabat bilan 1961-yili 127 km.uzunlikdagi Janubiy Mirzachul kanali kurildi. 1968-yili 63 km.uzunlikdagi Markaziy Mirzachul kanali kurildi.Amudaryodan Buxoroga suv etkazish maksadida 1965-yili uzunligi 200 km .bulgan Amu-Buxoro kanali kurildi. Uning suvini 67 m.blandlikga torgi b beruvchi yirik nasos stansiyalari bunyod etildi.Bu kanal B\"xoro viloyatidagi 90 ming gektar er, 26 ming gektar yangi erlar sutorildi.Bundan tashkari Kizil kum saxrosida maydoni 300 ming geklardan ortik bulgan yaylovlar sugorildi.Karshi dashti,Surxon-SHerobod vodnysini uzlashtirish munosabati bilan Janubiy Surxon suv ombori, Zang, SHerobod va Amu-Zang kanallarining kurilishi Surxon-SHerobod vodiysini sugorishga imkon berdi.Respublikada yirik suv omborlari xam bunyod etildi.Urushdan keyingi ikki un yillikda 10 ta suv ombori kurildi.Jumladan Buxoro viloyatida Kuyimazor, Kashkadaryo viloyatida CHimkurgon, Toshkent viloyatida Toshkent suv omborlari ishga tushirildi.Paxta maydonlarini kengaytirish maksadida sovet xuku magi tomonidan sugorish inshootlari tarmogining shiddat bilan kengaytirilishi respublika uchun katta salbiy okibatlarga olib keldi.Kanallar, suv omborlari va boshka suv inshootlari kurik erlami uzlashtirish imkonini berdi.SHu bilan birga, bu inshootlaryakin atrofidagi joylarga salbiy ta'sirkursatdi.Bu irrigatsiya kurilishlari natijasida er osti suvlari satxi yukoriga kutarib, xaydaladigan erlami shur va botkok bosdi, bog-roglar, tokzorlarkuribkoldi.

201. 
     "Yangi iqtisodiy siyosat" ga o'tish. Dunedagi barcha mustamlakachi davlatlar singari shurolar
     davlati xam Uzb-ni uzining xom ashyo elkazib beruvchi ulkasiga aylantirish siyosatini yuritdi, ogir sanoatni
     rivojlamirishga ataylab yul bermadi. Urushdan Uzb-n butunlay xoldan toyib, xar tomonlama kiyinchiliklar
     girdobiga botgan xolla chikdi. Sovet davlati xech kanaka yirik sanoat korxonasinn Uzb-da kurmadi va
     kurish i xam mumkin emas edi. Uzb-n tutgoogida kurilgan va ma'lum darajada axamiyatlirok bulgan sanoat
     korxonalarming 30 foizi Ittifok tasarrufida, 60 foizi ittifok-respublika tasarrufida bulib, batamom Markazga
     buysunar edi. Fakat Ю foizgina sanoat korxonasi bevosita Uzb-ga buysungan va resp-ka iktisodietida xal
     kiluvchi urin tutmagan. 1946-1985 yyillarda Uzb-da elektroenergiya sanoati rivojlantarildi. Engil vaozi-
     ovkat sanoatining bir kator korxonalarnp kurnlib ishga tushirildi. Uzb-da shurolar xukumatining rangH va
     kora metallurgiya, kumir ishlab chikarish, gaz va neft maxsulotlarini kazib chikarish, transport va al oka
     tarmoklarini rivojlantirish, kapital kurilishi xam da shaxarsozlik kabi soxalarga e'tabor berganligi tutrisida
     keragidan ortikcha ezilgan. Xullas, sovetlar davrida Uzb-n ogir vaziyatga tushib koldi. Resp-dan chetga
     chikarilaetgan maxsulotning 2\3 kismi xom ashe xissasiga tugri keldi. Uzb-ga chetdan keltirilaetgan
     narsaiaming 60 foizini esa mashminalar, asbob-uskunalar, epgil sanoat va ozik-ovkat sanoati maxsulotlari
     tashkil etdi. Mi dlin nafsoniyatga katti к tegadigan jumbok kuzga erkin tashlanib koldi. Resp-ka uzi ter tuki
     b etishtiradigan va Markazga etkazib beradigan juda kimmatli xom ashe maxsulotlari - paxta, nitron,
     kaprolaktam va boshkalami uzida tayer maxsulot tarzida ishlab chikarish imkoniyati bulmaganligndan, uni
     tayer maxsulot tovarlam shaklida bir necha barrobar kimmat narxJarda Markazdan sotib olishga majbuo
     bulli. Natijada xaet uchun goyat zarur va kimmatli xom ashelami ishlab chikaraetgan Uzb-n bu
     maxsulotlarni etishtirishda foyda emas, zarar kurdi.
     
202. 
     O'rta Osiyoda milliy-hududiy chegaralanishning o'tkazilishi va uning oqibatlari.
     

Shuro istibdodi davrida Urta Osiyoda "milliy davlat chegaralanishi" utkazildi. Bu milliy xududiy davlat chegaralash 1925 yilda utkazildi. Unga kura Urta Osiyoda Uzbekiston SSR, Turkmenistan SSR, Kora Kirgiz Kirgiznston) muxtoriyati, UzSSR tarikibida Tojikiston muxtoriyati, shuningdeq Korakalpok muxtoriyatini tashkil etishlishi xakida e’lon kilindi. Bundan kuzlangan asosiy maksad Urta Osiy xalklariga birlashish imkonini bermasliq ularning bkrligi, madaniyati, tili va urf-odatlarini parchalash, markazga karamligini oshirish, ruslashtirishni tezlashti|№sh va milliy-ozodlik xarakati kuchlarini parokandalashdav iborat buldi. Shu asosda Uzbekiston SSR tashkil topganlig» UzSSR Shurolarining 1-kurultoyida 1925 yilning 17 fevradag. e’lon kilindi.

201. 
     O'zbekiston SSRningtashkiltopishi.Tarixdan bizshuni bilamizki, 1925 yil fevralda milliy
     davlat chegaralanish utkaziladi.Keyin esa Uzbekiston Sovetlarining lkkurultoyi «Uzbekiston SSSR tuzilgani
     tugrnsidatdeklaratsiya»ni tasdiklashdi.1925 yil 13 may kuni SSSR Sovetlaming III kurultoyida Uzbekiston
     SSR Sovet Sotsiologik Respublikalar Ittifoki tarkibiga kabul kilindi.Xalk komisarliklari va idoralari
     tuzildi.Urta Oliy respublikalarining xalk xujaligi va madaniyatni ustidan nazoratni kuchaytnrish maksadida 1923 yilda tashkil
     

etilgan. 1926 yili kaytadan tuzilgan Urta Osiyo Iktisodiy Kengashi Sredaz EKOSO tuz ildi. 20-yillarda boshka respublikalararo boshkaruv organlari: Urta Osiyo suv

xujaligi boshkarmasi (Sredazvodxoz) Urta Osiyo Davlat tian kumitasi (Sredazgoepkan), Urta Osiyo Xalk xujazigi Oliy Kengashi, VSSPS Urta Osiyo byurosi, turli Ittifok xalk

komisarliklarining filiaplari xam taishkil etiladn.Uzbekiston Kompartiyasining 1 chi ta'sis kurultoyi 1925 yil 6-12 fevralda Buxoroda bulib utdi.Unda Akmap Ikromov (1898-1938) kotibi kilib sayl a nadi. Uzbekiston Kompartiyasining III (1927 y) va VI (1929) yil kurultoylarnda bu masalalar muxim urin tutdi, kishlokda 1921 yildayok yuzaga kelgan «Kushchi» itifoki ommaviy tashkilot bulib katdi. 1917 yil martda Uzbekiston SSR Sovetlaming II kurultoyi Konstitushiya kabul kilindi. 1936 yil noyabrida SSSR Sovetlarining favkulotda SH kurultoyi chakirildi.U yangi Konstitutsnya asosida Uz SSRning yangi Konstiutsiyasi kabul kilindi. 1937yil fevralida respublika Sovetlaming favkulodda VI kurultoyi bu Konstitutsiya tasdikladi.YAngi Konstitutsnya ga muofik 1938 yil 25 iyunda Oliy Sovetga saylovlar bulib utdi. UzSSR Oliy Soveti Prezidiumini saylandi. Va Respublika Xalk Komissarlari Soveti tuzildi.1930 yil 29 dekabrda maxalliy Sovetga saylovlar utkazildi.Oliy Sovet Prezidiumining 1941 yil 6martdagi farmoniga muofik Andijon, Namangan viloyatlari tuzildi. 1940 yil sentyabrida UzSSR XaiK Komissarlari Soveti koshida Iktisodiy kengash tashkil etdi va usha oyda Davlat nazorati xglk komissarligi tashkil etidtSovet Ittifokining yakayu-yagona raxbari bulib olgan I.Statmining shaxsga siginish tobora ^A'chaydi.UzSSRning yangi Konstiutsiyasi amaaga totalitar rejimining asoslariji konui yuli bilan yanada mustaxkamlandi, demokratik prinsiplar kogozga e'tirof kilinsada, aslida unga rioya kilinmaezi

204. Qoraqalpog'iston muxtor jumhuriyatining tashkil topishi. 1924 yili milliy davlat chegaralanishi natijasida Urta Osiyo kartasida ittifokdagi respublikalar bilan birga muxtor, ya'ni avtonom tuzilmalar xam paydo buadi.Ular orasida Korakalpogiston (avtonom) viloyati xam bor eli.Uning tarkibiga volostlarga bulinadigan Turtkul, CHimboy, Xujayli, Kungirot okrutlari kirdi. 1925-yil 12-13 fevrat kunlari Turtkulda bulib utgan Sovetlaming 1 ta'sis kurultoyi Korakalpogiston muxtor viloyatining Kozogiston ASSR tarkibida tuzilganini konun yuli bilan rasmiylashtirdi va davlat xokimiyati ni ng raxbar organini -Korakadsh^Aiston muxtor viloyati Ijroiya Komitetini sayladi.Muxtoriyatning vakolatli va ijroiya organlari viloyatning^A beshkaruv soxdlarida xujatik va madaniy \ayotida xokimiyat vayulatiga ega edi.Korakatpogiston muxtor viloyati ijroiya Kshiteti Kozogiston ASSR Markaziy Ijroiya Komiteti Prezksh^da uz vakil i ga ega bulib, viloyat uchun muxim masalazaming xammasi bevosita Butunrossiya Markaziy Ijroiya Kamiteti Prezidiumida xal kilinar edi.Korakalpogistonda yaiiydigan asosiy ellatlar kbrakalpoklar (38,5), o'zbeklar {28,7%), kozoklar (22,6%) bulib, ruslar 1% dan xam kamrokni tashkil etardi (shaxar axolisini xisobga olmaganda)

205. 
     O'zbekistonda sanoatlashtirishi siyosati. 20-ynlshming oxiri va30-yillarning boshlarida
     mamlakat partiya raxbariyatn va xususan uning yulboshchisi Stalinning siyosiy yulida industrlashtirish
     sur'atlarinn tezlatish tendensiyasi ruy-rost ma'lum bulib koldi. Industrial tarakkiet muammolari, uning
     yunalishlari va shakllari partiya ichidagn munozaralarda va dastlabki bssh yilliklar rejalarini muxokama
     kilishda Markaziy urnnda turgan. Respublika iktisodiyoti tabiatan afar tusga ega edi. Uzbekiston xalk
     xujaligida kishlok xujaligining salmogi 1927-1928 y.da 60 foizdan kuproginn, sanoat salmogi esa 40 foizdan
     kamrokni tashkil etdi, shu bilan birga sanoat ishlab chikarishning 90 foiziga ya kip i kishlok xu"jalik xom
     ashyosini ishlashga asoslanar edi. Ogir industriyaning metall ishlash va mashinasozlik snngari soxalari 20-
     yillarda endigina rivqjlanib kelayotgan edi. Industrlashtirish siyosatining amalga oshirish natijasida
     Uzbekiston markazni rangli va nodir metallar, oltingugurt, ozokerit, volfram, molibden, paxta tolasi, xom
     ipak bilan ta'minlaydigan va mamlkatni xom ashyo karamligidan xalos etishga erdam beradigan yirik xom
     ashyo mintakasiga aylandi. Birok Uzbekiston Respublikasi mamlakatni industrlashtirish va uning iktisodiy
     mustakillngini mustaxkamlashga katta xissa kushgan bulsa xam, xom ashyo olib chikib ketiladigan ulka
     bulib kolaverdi. U axoli jon boshiga sanoat maxsuloti ishlab chikarishda mamlakatning rivojlangan
     mintakatardan ancha orkada kolib ketdi.
     
206. 
     Paxta mustaqilligiga erishish uchun kuiash va uning oqibatlari. Kollektivlashtirish
     

paxtachilikka yomon ta'sir kildi. Ma'muriy buyrakbozlik tizimining mustaxkamlanishi fakat paxta etishtirishni kulaytirib, respublika iktisodiyotinn xom ashu tayyorlashga olib keldi. Uzbekiston kishlok xujalignni umumi nlashtirkladigan yirik ishlab chikarish yuliga utkazish mamoakatning paxta mustakiiligini

kiskamuddatlargakul ga kiritisli masalalarini xal etish bilanchambarchasboglandi. 1929-1932 yillarda guza ekiladigan er maydonlarini 550 ming ga dan 928 mnng ga gacha kengaytirildi, yalpi paxta xosili esa 652 tonnadan 752 ming tonnaga etkazildi. 1932 yili respublika endi sovet ittifoki paxta xosilining 60 foizini berdi- Mana shu paytdan boshlab xorijdan paxta olib kelish tkuxtatildi. Birok paxta ishlab chikgarishni kupay tir ish eknn maydonlarini kengaytirish asosidagina amalga oshirnldi. 1939 yilda yalpi paxta xosili deyarli 1 mln 583 ming tonnaga etdi. Paxta xosildorligi esagektariga 17,8 sentnemn tashkil etdi. 1948 yili "Tashselmash" zavodi paxta terish mashinalarini chikara boshladi. Birok butun texnikaning MTSda buiishi salbiy okibatlarga olib keldi. Kushib yozish xollari keng raem bulib ketdi.

207. 
     Qishloq xo'jaligini jamoalashtirish siyosati va iming og'ir oqibatlari.. 20-yillaming
     oxirlaridan boshlgb kishlokda bozor munosabatlari muxiti tobora kuprok barxam topa boshladi. 1929 yil
     kuzidan boshlab sovet davlati kooperatsiyami rivojlantirish siyosatini xar tomonlama', jamoalashtirish
     siyosati bilan almashtirdi, almashtirilganda xam yu kori dan "tikishtirish" yuli bilan almashtirildi. YAlpi
     jamoalashtirish arafasida U ria Osiyo partiya matbuoti jamoalashtirish sur'atlarini jadallashtirish uchun U rta
     Osiyo respublikalari xamma imkoniyatlarga ega degan xato fikrni yoritib bordi. SHunga asoslanib
     Uzbekiston Kompartiyasi Markaziy Komiteta 1930 y. 17 fevralda "jamoalashtirish va kulok xujaliklarini
     tugatish tutrisida"gi karor kabul kildi. Bu karorda respublikada yalpi jamoalashtiriladigan 17ta rayon
     belgilab berildi, lekin ulariingkupsiligidabuning uchun sharontlar yuk edi. Kolou xujaliklami tugatish
     kampaniyasi Uzbekistonda 1930 y. fevraldan boshlab avj oldi. Kampaniya, xudoy boshka
     respukblikalardagideq konunlar va inson xukuklarini kupol ravishda buzish \ollari bilan birgalikda davom
     eti b bordi va kulok j ad al jamoalashtirish xujaliklarini tugatish u rta xo! dexkonlarga nisbatan zurlik kilish
     respublikadagi siyosiy vaziyatni keskinlashtirdi. Dexkonlarningnoroziligi kuchayib borib, ayrim rayonlarda
     ommaviy chikishlarga kuch'ayib borib ketdi. 1930 y.25 fevralda ular Fargona okrugining bir kancha
     rayonlarda ommaviy chikishlarga ayiannb ketdi. Uzbekistonda kishlok xujaliklarini jamoalashtirish rasman
     1932 yili poyoniga etkazildi. SHu vaktga kelib, respublikadagi dexkon xujaliklarini i g 75 foizga yakin
     kismini umumlashttirilgan sektor birlashtirib oldi.
     
208. 
     XXasrning 50-60 yillarida suv inshootlarining qurilishi va bunda o'zbek xalqining mehnat
     jasorati. Respublika dexkonchiligi kadimdan sun'iy sugorishga asoslangan o'zbek xalki suvni obi xayot deb
     ardoklaydi.Kanaltar kurish, eskilarini ta'mirlash, ariklami tozalash ishlari doimo xashar yuli bilan amalga
     oshirilgan.Bu an "ana xozirgacha davom etadi.50-yillaming urtalarida Sirdaryoda Boyovut kanali, Fargona
     va Namangan viloyatlari orkali utgan Oxunboboev nomli kanal, Kdshkadaryo, Samarkand viloyatlarida Eski
     Angor kanali kurildi. 1954 yili Namangan viloyatida
     

Kosonsoy suv om bori ishga tushiriIdi.Ittifok xukumatining kursatrnasi bilan 1956 yili paxtani kupaytirish maksadida Mirzachuldagi 300 ming gektar unumdor erlarni uzlashtirishga karor kilindi.SHu munosabat bilan 1961-yili 127 km.uzunlikdagi Janubiy Mirzachul kanali kurildi.1968-yili 63 km.uzunlikdagi Markaziy Mirzachul kanali kurildi.Amudaryodan Buxoroga suv etkazish maksadida 1965-yili uzunligi 200 km .bulgan Amu-Buxoro kanali kurildi. Uning suvini 67 m.blandlikga torgi b beruvchi yirik nasos stansiyalari bunyod etildi.Bu kanal BV'xoro viloyatidagi 90 ming gektar er, 26 ming gektar yangi erlar sutorildi.Bundan tashkari Kizil kum saxrosida maydoni 300 ming gektardan ortik bulgan yaylovlar sugorildi.Karshi dashli.Surxon-SHerobod vodnysini uzlashtirish munosabati bilan Janubiy Surxon suv ombori, Zang, SHerobod va Amu-Zang kanallarining kurilishi Surxon-SHerobod vodiysini sugorishga imkon berdi.Respublikada yirik suv omborlari xam bunyod etildi.Urushdan keyingi ikki un yillikda 10 ta suv ombori kurildi.Jumladan Buxom viloyatida Kuyimazor, Kashkadaryo viloyatida CHimkurgon, Toshkcnt viloyatida Toshkent suv omborlari ishga tushirildi.Paxta maydonlarini kengaytirish maksadida sovet xuku magi tomonidan sugorish inshootlari tarmogining shiddat bilan kengaytirilishi respublika uchun katta salbiy okibatlarga olib keldi. Kanallar, suv omborlari va boshka suv inshootlari kurik erlarni uzlashtirish imkonini berdi.SHu bilan birga, bu inshootlar yakin atrofidagi joylarga salbiy ta'sir kursatdi.Bu irrigatsiya kurilishlari natijasida er osti suvlari satxi yukoriga kutarib, xaydaladigan erlami shur va botkok bosdi, bog-roglar, tokzorlar kurib koldi.

209.