O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi ahmadjon o‘lmasov iqòisodiyot asoslari qayta ishlangan nashri

11-BOB. DAVLAÒ VA IQÒISODIYOÒ
11.1. Davlat – iqtisodiyot ishtirokchisi
Ilgari davlat iqtisoddan chetlashgan bo‘lib, u siyosat bilan
shug‘ullanib, iqtisodiyotni kuzatish bilan cheklangan, uning asosiy
vazifasi soliq undirish orqali xazinani to‘ldirish bo‘lgan. Hozirgi
iqtisodda davlat uning faol ishtirokchisi, u soliq undirish bilan
cheklanmaydi, uning mulki, binobarin, korxonalari bor, u iqtisodni
o‘stirishni pul bilan ta’minlab turadi, firmalarni rag‘batlantiradi. Davlat
iqtisodiyotning boshqa ishtirokchilari — firmalar va xonadon
xo‘jaligidan shu bilan farqlanadiki, u tanho, uning raqiblari yo‘q,
chunki bitta mamlakatda bitta davlat bo‘ladi. Yer yuzida firmalar va
xonadonlar soni milliardlardan iborat bo‘lsa, davlatlar soni faqat 200
ga yaqin. Davlatning qo‘lida katta puldan tashqari siyosiy hokimiyat
ham bor, uning farmoyishlarini bajarish hamma uchun shart.
Davlat firmalar va xonadonlardan farqliroq o‘zini emas, balki
butun xalqning, milliy iqtisodiyotning manfaatini ko‘zlaydi. U
milliy iqtisod doirasida boshqa subyektlar bilan iqtisodiy aloqada
bo‘ladi. Buni quyidagi chizmadan ko‘rsak bo‘ladi:
Davlat firmalar va xonadonlardan soliq sifatida pul olsa, ularga
subsidiya (yordam puli) va turli nafaqalar beradi. Bundan tashqari, u
firmalardan o‘z ixtiyoridagi turli tashkilotlar uchun (masalan, armiya
va militsiya uchun) tovarlar sotib oladi. O‘z navbatida davlat firmalar
va xonadonlar uchun zarur bo‘lgan ijtimoiy xizmatlar ko‘rsatadi.
11.2. Davlatning iqtisodiy vazifalari
Davlat boshqa iqtisodiyot subyektlaridan farqli o‘laroq yirik ko‘lamli
va umummilliy ahamiyatga molik vazifalarni bajaradi, bu bilan butun
iqtisodiyotga ta’sir o‘tkazadi. Davlatning to‘rtta asosiy vazifasi mavjud:
– davlatdan olinadigan xizmat va pul.
– davlatga beriladigan tovar va pul.
Firmalar
Davlat
Xonadonlar

---

1 0 9