O'rta-m axsus kasb-hunar ta’limi markazi

miyalarning ust tomondan
ko'rinishi.
I
- qadoq tana; 2 - dumli yadro;
3 -
 uchinchi qorincha; 
4
 - ko'ruv
do'mbog'i; 5 -to 'r t tepalik; 6 -
ortiqsimon bez; 7 - orqa bitishma.

---

To'rt tepalikning ustki do'mboqchalari yadrosi ko'zning to 'r pardasi- 
dan impulslarni qabul qilib, kerakli javob yuboradi, ya’ni yorug'likka 
qarab, boshni burishda qatnashadi. Ko'zga nur yo'nalishiga qarab ko'z 
qorachig'ining kengayishi yoki torayishini, ko'z gavharining holatini atrof- 
muhitni aniq ko'rishga moslashtiradi (akkomodatsiya).
To'rt tepalikning pastki do‘mboqchalarida joylashgan yadrolar quloqni 
tovushga nisbatan moslash, boshni tovush kelgan tomonga burishni idora 
qiladi.
ORALIQ MIYA
Oraliq miya oxirgi miya bilan o'rta miya oralig'ida joylashgan bo'lib, 
ko'rish do'mbog'i, do'mboq osti sohasi va qorinchadan iborat.
Ko'rish do'mbog'i tuxum shaklidagi kulrang moddadan tuzilgan te­
palik bo'lib, ular ikki yarimshaming bag‘rida joylashgan. Tepalikni ko'rish 
uchun miya yarimsharlarini o'rtadagi yoriqdan ikkiga ajratish lozim. 
Tepalikning ichkari (medial) yuzalari III qorincha bo'shlig'iga qarasa, 
oldingi uchi ingichkalashib tugaydi, orqa uchi esa yostiqsimon tepalikni 
hosil qiladi. Tepalikni past tomondan tepalik egati chegaralaydi. Bu egat 
yon qorinchalar orasidagi teshikdan miya suv yo'ligacha borgan. Ko'rish 
tepaliklarining ichki yuzalari bir-biri bilan kulrang bitishma orqali 
qo'shilgan. Tepalikning tashqi tomoni ichki kapsula bilan chegaralangan. 
Ko'rish tepaligi oldingi, ichki va tashqi yadrolardan tashkil topgan. Bu 
tepalikning vazifasi juda murakkab, bu yerda bosh miya po'stlog'iga 
boradigan hamma sezgi yo'llari almashinadi, ya’ni sezgini olib keladigan 
nerv tolasi (neyron) shu yerda tugab, oxirgi neyronga o'tkazib beradi 
(orqa miya bilan miya po'stlog'i o'rtasidagi yo'lga qaralsin). Uning yostiq 
qismi po'stlog'i osti ko'rish markazi hisoblanadi. Ko'rish tepaligining 
oldingi yadrosi so'rg'ichsimon tanalar bilan birgalikda hid bilish sistemasini 
hosil qiladi. Shunday qilib, ko'rish tepaligi sezuvchi yo'Ilaming po'stloq 
osti markazi bo'lib xizmat qiladi.
T e p a l i k u s t i s o h a s i : Ortiqsimon tana miyaning ustki ortig'i- 
dan iborat bo'lib, to'rt tepalikning ustki ikkita tepachasi o'rtasida osilib 
joylashgan. Tanacha katakcha bitishmasi va III 
qorinchaning orqa 
bitishmasiga qo'shilgan. Shishsimon tana boshqa ichki sekretsiya bezlari 
bilan birga tanosil a’zolarining bir me’yorda rivojlanishini ta’minlab turadi.
Tepalik orqasi ichki va tashqi tizzali tanalardan iborat. O 'ng va chap 
tomondagi ichki tizzali tana to'rt tepalikning pastki tepachalari bilan 
ularning oyoqchalari orqali qo'shiladi va ular bilan birga po'stloq osti 
eshitish markazi vazifasini bajaradi.
O'ng va chap tomondagi tashqi tizzali tana ko'rish tepaligining yos- 
tig'i ostida joylashgan bo'lib, ular to'rt tepalikning ustki ikkita do'm bo­
g'iga ularning oyoqchalari orqali qo'shiladi va ular ko'rish do'mbog'i- 
ning yostig'i bilan birga po'stloq osti ko'rish markazi vazifasini bajaradi.

---

D o ' m b o q o s t i s o h a s i kulrang do'mboqcha, miyaning ostki 
ortig'i, ko'rish nervi va uning kesishmasi bilan so'rg'ichsimon tepalardan 
tuzilgan. Kulrang do'mboqcha gipofiz bezi, ko'rish nervi kesishmasi bilan 
so'rg'ichsimon tanalar oralig'ida maxsus voronkasimon bo'shliqqa osilgan 
holda, bosh suyagi oldidagi ponasimon suyakning shu nomli chuqurcha- 
siga joylashgan. Kulrang do'mboqcha oliy vegetativ markaz bo'lib, mod­
dalar almashinuvi va issiq-sovuqni tartibga solib turadi (ichki sekretsiya 
bezlariga qaralsin).
So'rg'ichsimon tanalar bir-biridan egatcha bilan ajralib turadi, ular 
tarkibidagi kulrang moddalar hid bilish vazifasini o'taydi.
Uchinchi qorincha ikkita ko'rish tepaligining oralig'ida joylashgan tor 
bo'shliq bo'lib, do'mboqchalar qorinchaning ikki yonbosh devori ham 
hisoblanadi. Qorinchaning oldingi devorini gumbaz ustunchalar bilan oldingi 
bitishma hosil qilsa, orqa devorini orqa bitishma chegaralab turadi. Pastki 
devori do'mboq osti sohasidan tuzilgan bo'lsa, ustki devori qon tomir 
epiteliy plastinkasidan, uning ustida joylashgan miya gumbazi bilan qadoq 
tanalardan tuzilgan. Uchinchi qorincha old tomonda qorinchalar oraliq 
teshiklar orqali yon qorinchalarga qo'shilsa, orqa tomonda 
miya suv 
yo'li bilan IV qorinchaga davom etib tutashadi.