O‘quv-uslubiy majmua bilim soxasi: 100000 Gumanitar Ta'lim soxasi: 110000 Pedagogika Bakalavriat yo’nalishi: 5112300 Maktabgacha va boshlang‘ich ta’limda jismoniy tarbiya Tuzuvchi: Katta o’qituvchi D. Karimov jizzax–2021

2.Nogironlar sportining asosiy maqsadi: nogironlarni salomatlik darajasini qayta tiklash va surunkali kasalliklarni jismoniy mashqlar yordamida asoratlarini yo’qotish, yosh avlodning jismoniy va aqliy qobiliyatlarini har tomonlama rivojlantirishga va ularni mehnatga tayyorlashga yordam berish, hayotiy duyoqarashini shakllantirish.
Ushbu maqsadni amalga oshirish natijasida quydagilar yuzaga keladi:

• 
  Ishchanlik qobiliyatini ko’tarilishi, optimal harakatni o’rganishi;
  
• 
  Mustaqil shug’ullanish malakasini hosil qilishi, atrof – muxitdagilardan qat’iy nazar qiyin sharoitlarga moslashtirish kerak;
  
• 
  Professional ish qobiliyatini va jamiyatda sotsial moslashtirish;
  
• 
  Yashovchan va o’ziga javob beradigan;
  
• 
  Nogironlar sportining yo’nalishlaridan biri bu yuqori natijalarga erishish sporti (paralinpizm;);
  
• 
  Odatiy sport turida qatnasha olmaydiganlarning barchasi qatnashishi mumkin, ya’ni harakatlanish aparatlarining funksiyalari buzilganlar va boshqalar;
  
• 
  Kichik jaroxatlanganlar (minimum “Handicap”,), yoki kichkina jaroxat olgan sportchilarning qatnashishiga ruxsat beriladi, ma’lum federatsiya tomonidan.
  

Sportning yuksak yutuqlarga erishish vazifasi:

7. 
   Bolalarning optimal mashg’uloti, o’smirlar va kattalar bajara oladigan va rivojlanishidan qat’iy nazar (biologic Yoshi, kasallik turi, sport turi;);
   
8. 
   Dam olish jarayonini yaratib berish va sport mashg’ulotidan keyin bo’shashtirish (gimnastika, massaj, texnik bo’shashtirish, fizioterapiya;);
   
9. 
   Jaroxatdan keying mashg’ulot maqsadi: keying jaroxatni oldini olish.
   

20-Mavzu:Аdaptiv jismoniy tarbiya uslubiyotining tayanch kontseptsiyasi.
Reja:
1. Аdaptiv jismoniy tarbiya uslubiyati
2.Surdolimpiya sport musobaqlarining tashkil etilishi
3.Maxsus Olimpya o’yinlarini tashkil etilishi va o’yin qoidalari

Yozgi paralimpiya o‘yinlari dasturiga quyidagi sport turlari kiradi: bochcha (koptokni nishonga aniq urish); chavandozlik; kamondan o‘q otish; suzish (protezlarsiz); o‘q otish; golbol; akademik eshkak eshish; og'ir atletika (pauerlifting); Yelkan va velosiped sporti. 2016-yildan sportchilar baydarkada eshkak eshish bo‘yicha bellashadilar. Bu musobaqalarning hammasi sog'lom sportchilar uchun ishlab chiqilgan qoidalar asosida o‘tkaziladi, faqat zaif ko‘radigan yoki ko‘zi ojiz sportchilar uchun yordamchilar talab etiladi. Dasturga ayrim o‘zgarishlar bilan dzyudo kiritilgan – unda zaif ko‘radigan va ko‘zi ojiz sportchilar qatnashadilar. Asosiy farq "kumikata" qo‘shimch ushlashda bo‘lib, kurash shundan boshlanadi. Yengil atletika bellashuvlarida protezli, aravachada yuradigan va ko‘zi ojiz sportchilar ishtirok etadilar, musobaqalar dasturiga turli predmetlarni uloqtirish, trassa, beshkurash, sakrash va marafon kiritilgan.

Shuningdek, paralimpiya o‘yinlarida stol tennisi, katta tennis bo‘yicha musobaqalar o‘tkaziladi. Umuman, musobaqa qoidalari o‘sha-o‘sha, lekin to‘pning ikki marta sapchishiga ruxsat etiladi. 1960-yildan dasturga qilichbozlik kiritilgan, aravachada yuradiganlarning kreslosi bunda polga mahkamlab qo‘yiladi.
Qishki paralimpiya o‘yinlari sport turlariga erkin yoki klassik chang'i poygalari (jamoaviy va yakkalik hisobi) kiritilgan. Nogironlar an'anaviy chang'ilarda, shuningdek, bir juft chang'isi bo‘lgan kreslolarda musobaqala-shadilar. Shuningdek, shaybali xokkey ham o‘ynaladi, har bir jamoadan bunda maydonga 6 tadan o‘yinchi tushadi. O‘yinchilar chananing sirg'aluvchi qismiga o‘xshash oyoqqa o‘rnatilgan aravachalarda temir uchligi bo‘lgan tayoqlar yordamida harakatlanadilar.
Pastga tushish - Pastga tushadigan marshrut tog’ yonbag’irining tabiiy bir necha burilishlari mavjud bo`ladi. Bunda maxsus sakrash yo`laklaridan o`tishlari kerak. Marshrutning yo`lakchasi ikki tomonda kichik uchburchak bayroqlar va yorqin chiziqlar bilan belgilanadi.
Masofalar erkaklar: 800 dan 1100 m gacha
Ayollar: 500 dan 800 m gacha
bo`limlardan o`tishi davomida sportchi tezligi 140 km / h, va sakrash paytida parvoz uzunligi — 40-50 metr va undan oshadi.
Slalom
Slalom eng qisqa marshrutga ega va ko`plab eshiklar - erkaklarga 55-75 va ayollar uchun 40-60. Gigant slalomda bo`lgani singari, har bir chang’ichi bir xil burchakda turli yo`nalishlarda ikkita tushishni bajaradi. Har ikkala tushish bir kunda amalga oshiriladi. Ikki marta urinishning umumiy vaqti g’olibni aniqlaydi.
Gigant slalom.
Gigant slalom slalomga o`xshaydi, lekin unda burilishlar kamroq va yo`laklari keng xamda juda keskin emas. Darvozalar soni yo`lning balandligi bilan aniqlanadi. Odatda erkaklar uchun - 56-70, ayollar uchun - 46-58. Har bir chang’ichiga bir xil yo`nalishda turli yo`nalishlarda ikkita urinishlar beriladi. Ikkala urinish ham bir kunda amalga oshiriladi va yo`llar bir burchak ostida joylashadi. Vaqt ikki urinishning summasiga qarab belgilanadi. eng qisqa vaqt ichida kelgan sportchi g’olib xisoblanadi.
Ushbu sport turlari bo`yicha nogironlarning quyidagi turkumlari raqobatlashadilar: orqamiya jarohati, miyafalaji, ampuntantlar va boshqa ko`rish qobiliyati zaif nogiron sportchilar qatnashishlari mumkin. U erda o`n bittata sinf mavjud: o`tirgan xolda uch nafar sportchi, turgan holda sportchilar uchun etti nafar, uch nafar ko`rish imkoniyati cheklangan nogiron sportchilar uchun mo`ljallangan. Sportchilar nogironlarning funktsiyasi yo`qolishida rajasiga va yordamchi uskunalar ehtiyojiga qarab belgilanadi (protez, tosh ustunlari va hokazo. Darajasiga ko`ra belgilanadi)lekin musobaqalar nafaqat doimiy tasnifda o`tkaziladi.
Sinflar para- Snowboarding chang’isi toifasiga kiritilgan, nogironlik turlari faqatgina turgan holda o`tkazishga mo`ljallangan.
Ushbu musobaqalar 2014-yil qishki Paralimpiya o`yinlari dasturiga kiritilgan. Ushbu musobaqalar bo`yicha birinchi jahon CHempionati 2008 yilda Uistlere shahrida (Kanada) bo`lib o`tdi. Xalqaro jahon Kubogi 2010-2011 yillarda tashkil qilinib, unda 9 ta mamlakatdan kelgan sportchilar ishtirok etdi.
YAkuniy (koeffitsientga mos) natijalarga asoslanib, g’oliblar erkaklar va ayollar o`rtasida alohida-alohida turdagi (STA), o`tirgan (SIT) va ko`rish nogironlari (VI) bo`yicha aniqlanadi. 2014 yilda Sochida ikkita medal - erkak va ayollar doimiy sportchilar kategoriyasida o`tkazildi.
Paralimpiya o`yinlarida biatlon.
Biatlon tog’ poygalari va aniq poylab otish bilan bajariladi. Bu jismoniy chidamlilik va aniqlikni talab qiladi. Musabakalar jismoniy qobiliyatlari past bo`lgan va ko`rish qobiliyati zaif bo`lgan sportchilar uchun o`tkaziladi. Sportchilar o`z funktsiyalari darajasiga qarab o`n beshta sinfga ajratilgan. Nogironligi bo`lgan sportchilar uchun 12 ta va uchta zaif ko`ruvchilar uchun mashg’ulotlar tashkil etilgan. Sportchilar bir-biri bilan raqobatlashadi va natijalar har bir sinfda aniqlanadi. Zaif ko`ruvchi nogironlarning musobaqalarida maxsus asboblardan nishonga aniq otishlari uchun foydalanadilar.
Ovoz signalining intensivligi miltiqni maqsadga yo`naltirish aniqligiga qarab o`zgaradi.
Paralimpiya o`yinlarida chang’ida yugurish.
Ushbu turdagi tanlovda Paralimpiyachilar tserebral paralich, amputatsiya, (nogironlar aravachasiga muhtoj sportchilar), ko`rish qobiliyati zaif va aqliy zaif nogironlik turlari raqobatlashadi. Bu yo`nalishda unbeshta tasnif mavjud: uchta ko`zi ojiz nogironlaruchun, to`qqizta tik tura oladigan sportchilar uchun va uchta o`tirgan sportchi uchun sinflar mavjud. Ma’lum sinfga mansub siportchilar imkoniyatlari darajasiga qarab va yordamchi maxsus asboblardan foydalanishga ruxsat beriladi. CHang’ichilarga o`xshash tarzda amalga oshiriladi.
Muz ustida xokkey
Muz ustida xokkey musobaqalari faqat tanasining pastki qismida jismoniy nogironligi bo`lgan erkaklar uchun o`tkaziladi. O`yin xokkey bo`yicha xalqaro qoidalar asosida amalga oshiriladi. Sportchilar shaybadan foydalanish uchun maxsus xokkey tayoqchasini o`tirgan holda o`yinga kiritadi.
Aravachalarda Kyorling
Nogironlar aravachasida Kyorling musobaqalari, kundalik hayotida aravachadan foydalanishni talab qiladigan, doimiy ravishda oyoqlari ishlamaydigan nogiron sportchilar o`rtasida o`tkaziladi. Bu sportni asosan tserebral paralich yoki kuchli skalerozli sportchilar o`ynashi mumkin. Bu o`yinda toshni maxsus tayoq bilan tashlash mumkin. Barcha ishtirok etuvchi sportchilar nogironlar aravachasida bo`lishlari shart. Bu sportda sinflar mavjud emas.
Bu sport turini boshqarish va rivojlantirish dunyoda Kyorling Federatsiyasi tomonidan amalga oshiriladi. Ushbu sport turining dibyut musobaqasi qishki Paralimpiya o`yinlari rasmiy dasturida 2006 yili Turinda bo`lib o`tdgan. Aravachada Kyorling bo`yicha chempionati 2002 yilda SHveytsariyada bo`lib o`tdi.
Aravachada Kyorling qoidalari.
Aravachalarda Kyorling bo`yicha musobaqalarda qatnashish bir vaqtning o`zida jamoalar tarkibida erkaklar va ayollar ishtirok etishlari mumkin. O`yin maqsadi — toshdan "uy" deb nomlangan chizilgan markazga iloji boricha yaqinlashib olishga qaratilgan.
O`yin sakkiz "endov"dan iborat. Ikkita jamoada 4 nafar ishtirokchi galma-gal sakkizta toshni muz ustiga qo`yadi, yani xar bir ishtirokchiga ikkitadan tosh to`g’ri keladi. Tosh shu tarzda ishga tushirilishi kerak bo`ladi, shuning uchun uning yo`nalishi markazga ya’ni "Uy"ga yo`naltirilgan bo`ladi. Sportchining aravachasi harakat qilmasligi kerak. Toshlari "uy" markaziga yaqin jamoa ko`proq ball oladi. Ballar 8 ta "endov" dan keyin hisoblanadi.
Toshning og’irligi 19,1 kg ni tashkil qiladi. Har bir toshga tutqich qo`yilgan.