Олий ва ¤рта махсус таълим вазирлиги

ANIQLOVCHI

Gapda biror bo`lakning belgisini yoki bir narsa-buyumning boshqasiga qarashliligini bildiruvchi bo`lak aniqlovchi deyiladi. Aniqlovchi bog`langan bo`lak aniqlanmish deyiladi. Aniqlovchi gapda quyidagi bo`laklarga tobelanishi mumkin:

• 
  egaga tobelanadi: Mayda qor yog`ib turibdi. Qalandarovning hovlisi kattagina ekan.
  
• 
  ot kesimga tobelanadi: Ergash ota – bizning qadrdon qo`shnimiz.
  
• 
  to`ldiruvchiga tobelanadi: Bu sovg`ani o`quvchilar tayyorlashgan.
  
• 
  holga tobelanadi: Sevimli vatanimizda bayramlar ko`p.
  

Aniqlovchilar bir xil narsa-buyumning belgisini yoki narsa-buyumning kimga yoki nimaga qarashli ekanligini bildirishiga ko`ra ikki turga ajratiladi: sifatlovchi aniqlovchi va qaratqich aniqlovchi.

Sifatlovchi-aniqlovchi – predmetning belgisini bildiradi. Qanday? qanaqa? Qaysi? qancha? necha? qayerdagi? nechanchi? so`roqlariga javob bo`ladi. Quyidagicha ifodalanadi.

• 
  sifat bilan: Sevimli vatanimda toshqin daryodek hayot jo`sh uradi.
  
• 
  sifatdosh bilan: Yig`ilgan odamlar ichkariga kirishdi.
  
• 
  ot bilan: Asfalt ko`chadan mashinalar g`iz-g`iz o`tardi.
  
• 
  son bilan: O`n beshtacha odam yig`ildi.
  
• 
  ravish bilan: Ko`p odamlar buni bilishmaydi.
  
• 
  taqlid so`z bilan: Chug`ur-chug`ur bolalar to`planishdi.
  
• 
  ibora bilan: Qo`li ochiq odamlar ko`p.
  

Qaratqich-aniqlovchi – kimning? nimaning? qayerning? so`roqlariga javob bo`ladi. Belgili yoki belgisiz qaratqich kelishigidagi shakllari mavjud: Yigitning so`zlarini diqqat bilan tingladik. Og`zi bo`shning ichida gap yotmaydi. Ota-onalar majlisiga yig`ildik. Shahar ko`chalarida kezdik.

IZOHLOVCHI

Izohlovchi aniqlovchining bir ko`rinishi bo`lib, u shaxs yoki narsani boshqacha nomlaydi. Izohlovchi asosan ot bilan ifodalanadi. Izohlovchi bog`langan bo`lak izohlanmish deb yuritiladi. Izohlanmish shaxsning millati, kasbi, unBoni, jinsi, qarindoshligi kabi qo`shimcha belgilarini tavsiflab keladi:

• 
  unvon, amalni: Kapitan Soliev huzuriga chaqirdi. Direktor Nabiev biz bilan suhvatlashdi.
  
• 
  mashg`ulot, kasbni: Oshpaz Halima opani anchadan beri bilamiz.
  
• 
  yosh, jins, qarindoshlik darajasini: Chol bobo hamrohi bilan gaplashib o`tirar edi. Sobir amakim narigi mahallada yashaydi.
  
• 
  laqabni: Asadbek suvilonni yaxshi bilaman.
  
• 
  taxallusini: Muso Toshmuhammad o`g`li Oybek Toshkentda tug`ilgan.
  
• 
  narsa-buyumning o`xshashligini: Ona vatanimizga sodiq bo`laylik!
  
• 
  gazeta, jurnal, asarlar, muassasa va joy nomlari nomini bildirgan atoqli otlar: «Xalq so`zi» gazetasi, «Nafosat» do`koni, «Navoiy» romani, «G`uncha» dastasi.