Mavzu: Qon-qarindoshlik va bolalarning nasl-nasabini belgilash Reja: Qon qarinshoshlik tushunchasi.
Qarindoshlik munosabatlarining huquqiy ahamiyati.
Bolalarning nasl nasabini belgilash tartibi va shartlari.
Tayanch so’z va iboralar:qon qarindoshlik, munosabat, huquqiy oqibat, nasl-nasab, bolalarni nasabini belgilash.
Qarindoshlik (huquqda) — insonlar oʻrtasida qon jihatdan oʻzaro bogʻliqlik, aloqadorlik. Kishilar oʻrtasida qonqarindoshlik va urugʻaymoqlik aloqalarining mavjudligi muayyan huquqiy oqibatlar yuz berishiga (huquqlar va majburiyatlar paydo boʻlishiga) sabab boʻladi. Oʻzbekiston Respublikasining OiLa kodeksida QARINDOSHLIK tushunchasiga taʼrif berilgan. Ushbu kodeksning 57-moddasiga koʻra, bir umumiy uchinchi shaxsdan (ajdoddan) kelib chiqqan shaxslar qarindoshlar hisoblanadi. 2 shaxs oʻrtasida toʻgʻri shajara boʻyicha QARINDOSHLIKning yaqinligi QARINDOSHLIK darajasi bilan belgilanadi. Toʻgʻri shajara boʻyicha QARINDOSHLIK oʻzaro farqlanadi.
Oʻzbekiston oila huquqi boʻyicha, QARINDOSHLIK munosabatlarining mavjudligi oʻzaro shaxsiy hamda mulkiy huquqlar va majburiyatlarni yuzaga keltiradi (ota-onalarning oʻz farzandlariga boʻlgan huquqi, aliment huquq va majburiyatlari, yaqin qarindoshlar oʻrtasida nikoh qayd etilmasligi va h.k.). Fuqarolik huquqida QARINDOSHLIK ota-onaning oʻz voyaga yetmagan farzandlariga qonuniy vakillik qilishi huquqlari va majburiyatlarini keltirib chiqaradi. Vorislik munosabatlari qonun boʻyicha meros ochilgan hollarda QARINDOSHLIK aloqalariga koʻra tartibga solinadi.
Oʻzbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksining 68bobida (1134— 1157-moddalar) qonun boʻyicha vorislik munosabatlari va ularni tartibga solinishiga doir qoidalar belgilangan. Ushbu qoidalarga koʻra, qonuniy vorislik QARINDOSHLIKning darajasi (vorislik navbatlari)ga asoslanadi. Shunga koʻra, QARINDOSHLIK aloqalarining yaqinuzoqliligiga qarab vorislikning beshta navbati belgilangan. Oldingi navbatda turgan vorislarning yoʻqligi, ularning merosdan voz kechishi yoki mahrum etilganligi navbatdagi vorislarga meros olish xuquqini beradi. QARINDOSHLIK mehnat huquqida ham ahamiyatlidir. Mas, 16 yoshga toʻlmagan oʻsmirlarni ishga qabul qilish uchun uning otasi yoki onasi yozma rozilik berishi lozim (Oʻzbekiston Respublikasi Mehnat kodeksining 77-moddasi). Yakin QARINDOSHLIK aloqasida boʻlgan shaxslarning bitta davlat korxonasida birga ishlashlari taqiklanadi (Mehnat kodeksining 79-moddasi). Bu qoidadan istisnolar Oʻzbekiston Respublikasining hukumati tomonidan belgilanishi mumkin. Ota yoki ona xavfli mehnat sharoitida ishlayotgan oʻz farzandini ishdan boʻshashini talab qilishi mumkin (Mehnat kodeksining 247-moddasi).
QARINDOSHLIK aloqalari ijtimoiy taʼminot huquqida ham ahamiyatga ega. Bunda boquvchisini yoʻqotganlik pensiyasi, ijtimoiy nafaqalarning ayrim turlarini tayinlash chogʻida (qarang Qaramogʻda boʻlish) marhum boquvchi shaxs bilan uning qaramogʻida boʻlib kelgan voyaga yetmaganlar oʻrtasida QARINDOSHLIKning mavjudligi asos qilib olinadi (Oʻzbekiston Respublikasining "Fuqarolarning davlat pensiya taʼminoti toʻgʻrisida"gi Qonunining 19-moddasi). QARINDOSHLIK boshqa hollarda ham huquqiy ahamiyatga ega.
Qonunda va madaniy antropologiya, qarindoshlik bo'ladi qarindoshlik kimdir natijasida hosil bo'lgan yoki ikki kishi o'rtasida mavjud bo'lgan munosabatlar nikoh. Bu har bir nikoh tomoni boshqa turmush o'rtog'ining munosabatlariga ega bo'lgan munosabatlardir, lekin u o'z ichiga olmaydi nikoh munosabatlari o'zi. Qarindoshlik bilan bog'liq qonunlar, urf-odatlar va urf-odatlar sezilarli darajada farq qiladi, ba'zida yaqinlik kuzatiladigan nikoh sheriklaridan biri vafot etganda, ba'zida esa turmush o'rtoqlarning ajrashishi bilan to'xtaydi. Nikoh orqali qarindoshlik bilan bir qatorda, "yaqinlik" ba'zan tomonidan ham qarindoshlikni o'z ichiga olishi mumkin asrab olish yoki a qadam munosabatlar.
Qon munosabatlaridan farqli o'laroq (qarindoshlik), genetik oqibatlarga olib kelishi mumkin bo'lgan, yaqinlik asosan ijtimoiy yoki axloqiy tuzilish bo'lib, ba'zida huquqiy oqibatlar bilan ta'minlanadi.
Qonunda yaqinlik taqiqlarga nisbatan tegishli bo'lishi mumkin qarindoshlar bilan jinsiy aloqalar va alohida juftlarning nikohdan o'tishlari taqiqlanganligi bilan bog'liqarindoshlik Qaysi munosabatlar taqiqlanganligi yurisdiktsiyadan yurisdiktsiyaga qarab farq qiladi va vaqt o'tishi bilan o'zgarib turadi. Ba'zi mamlakatlarda, ayniqsa o'tmishda, taqiqlangan munosabatlar diniy qonunlarga asoslangan edi. Ba'zi mamlakatlarda yaqinlik munosabatlaridagi shaxslar o'rtasidagi jinsiy aloqalarni taqiqlash quyidagicha ifodalanishi mumkin munosabatlar darajasi. Qarindoshlik darajasi er-xotinning qo'shilgan qarindoshlik darajasi bilan bir xil, shuning uchun, masalan, erning qayin singlisiga yaqinlik darajasi ikkitadir, xotin singlisi singari. qarindoshlik asosida. Xotinning ota-onasi yoki farzandiga daraja bitta, xolasi yoki jiyaniga u uchta, birinchi amakivachchasi esa to'rtga teng. Qabul qilish va qadam munosabatlar qarindoshlik holatlari bo'lsa-da, odatda ular qarindoshlik sifatida qaraladi.
