Odam va hayvonlar fiziologiyasi fanidan “Qon tomirlarining anatomik va funksional klassifikatsiyasi”



Download 412,85 Kb.
bet3/4
Sana22.01.2022
Hajmi412,85 Kb.
#399663
1   2   3   4
Bog'liq
Kurs ishi fiziologiya men

I.Asosiy qism

I.1 Qon tomirlarining anatomik tuzilishi

Qon tomirlar katta-kichik shakldagi naylar tizimidan tuzilgan bo’lib,qonni barcha a’zo va to’qimalarga yetkazib berish va qonni faqat qon tomirlarda oqishini ta’minlaydi.Qon tomirlarga arteriyalar,arteriolalar,qon kapillyarlar(gemokapillyarlar),venullalar,venalar va arteriolavenullalar anastomozlar kiradi.

Tomirlar devorining tuzilishi.Kapillyarlardan tashqari boshqa qon tomirlarining devoir bir xil qavatlardan iborat bo’ladi.Ammo,ular ham bir biridan bir necha xil xususiyatlari bilan farqlanadi(1-rasm).Tomirlar devori qavatlari:

Ichki-tunica intima

O’rta-tunica media

Tashqi-tunica externa seu adventitia.

Tomir devorining ichki tuzilishi.

Tomirlarning ichki qavati endoteliy, endoteliy osti qavati va elastic tolalardan iborat.Endoteliy epiteliy to’qimasining maxsus turi bo’lib,qon va to’qima suyuqligi o’rtasida yarimo’tkazgich vazifasini bajaradi.Endoteliy ba-

3

1-rasm.


zal membranada yotadi.Tomirlar ichki devorida bir tekis joylashadi,yadrosi bor qismi bo’rtib turadi.Tomir endoteliysining vazifalari turlicha :

1.O’zidan antitrombotik omil ishlab chiqaradi.U qonning qon tomirlari ichida ivib qolmasligini ta’minlaydi.

2.Mahalliy qon tomirlari tonusini va qon oqishini ta’min-

4

lab turadi.



3.Ular immun hamda yallig’lanish jarayonlarida ishtirok etadi.Ular maxsus moddalar ishlab chiqaradi,ular interleykinlar deyiladi.Ular yallig’lanish o’chog’ida leykotsitlarning faollashishini ta’minlaydi.

2-rasm


5

Endoteliy osti qavati siyrak tolali shakllanmagan biriktiruvchi to’qimadan tashkil topgan bo’lib, o’zida ko’p miqdorda yulduzsimon hujayralar ham tutadi.Bu qavatda shuningdek,ko’ndalang yo’nalgan mushak hujayralarini ham uchratish mumkin.Endoteliy osti qavatidan chuqurroqda siyrak elastik tolalar qavati joylashgan bo’lib(2-rasm),ular halqasimon va bo’ylama tartibda joylashgan.Tomirlarning o’rta qavati halqasimon joylashgan mushak tolalari va ular orasidagi elastic va tor’simon tolalardan iborat.Tomirlarning tashqi ya’ni adventitsial qavati shakllanmagan biriktiruvchi to’qimadan tuzilgan bo’lib,unda ko’p miqdorda kollagen va elastic tolalar bo’ladi.Tomirlarning tashqi qavati boshqa a’zolarning biriktiruvchi to’qimasi bilan qo’shilib ketadi.Tashqi qavatda tomirlarning tomiri(vasa vasorum)va nervi (nervi vasorum)joylashgan bo’ladi.Ular tomir devorining oziqlanishi va innervatsiyasini ta’minlaydi.Arteriyalar devorining tuzilishiga ko’ra 3 guruhga bo’linadi:elastic tipdagi,mushak-elastik tipdagi va mushak tipidagi arteriyalar.



Kapillyarlarning qaysi a’zoda joylashishiga ko’ra bir nehca xil bo’ladi.Birinchi turi uzluksiz kapillyarlar bo’lib uzluksiz joylashgan endoteliy va bazal membranadan iborat.Ular terida va mushakda va nerv sistemasida bo’ladi.

6

Ikkinchisi fenestrlangan kapillyarlar bo’lib,devoir kichik teshikchalar tutgan endoteliy va uzluksiz bazal membranadan iborat.Fenestrlangan kapillyarlar ichak vorsinkalarida, endokrin bezlarida va buyrak koptokchalarida bo’ladi.Uchinchisi sinusoid kapillyarlar bo’lib,ilma-teshik endoteliy va uzuq yuluq bazal membrana tutadi.Bu turdagi kapillyarlar suyak ko’migida,taloqda va ba’zi endokrin bezlarida uchraydi.Jigar hujayralarida sinusoid kapillyarlarning maxsus turi uchraydi.Ularning bazal membranasi umuman yo’q(3-rasm).



Arteriol-venulyar anastomozlar,u shunday tizimki,arteriyalarda oqayotgan qon kapillyarlarga quyilmasdan to’g’ridan to’g’ri venalarga o’tib ketadi.Tomirlardagi qon oqimining boshqarilishida va qon bosimini me’yorida ushlab turishda katta ahamiyatga ega.Ular tufayli qon a’zolarga keraklicha yetkaziladi.

7

3-rasm

8



Download 412,85 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish