O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol

1  Проблема  человека  в  западной  философии.  М .,  1988;  Современная 

западная  философия.  М .,  1991.

350

---

uchun  g‘oyalarni  bilish  hodisa  va  voqealarni  bilishdan  farq  qi­

ladi.  Uning  ishontirishicha,  g‘oya!arni  bilmoq  uchun  inson  «o‘z 

shaxsidan  voz  kechmog‘i»  darkor.  Chunki  g‘oyalarni  bilish  jara­

yonida  insonning  dunyoqarashi  butkul  o‘zgarib  ketadi.

Shopengauer  irodaning  o‘ziga  xos  xususiyatlarini  bilishda 

san’at,  xususan,  musiqa  katta  ahamiyatga  ega  ekanligini  alohida 

ta’kidlaydi.  Chunonchi,  san’atning  boshqa  sohalari  irodani  qis- 

man  o ‘zida  aks  ettirsa,  musiqa  irodaning  o‘ziga  xos  xususiyat­

larini  o‘zida  to‘la  mujassam  etadi.  Shuning  uchun  ham,  inson 

irodasini  mustahkamlashda  musiqaning  ta’siri  beqiyosdir.  Chu­

nonchi,  musiqa  o'zida  hayotning  asl  mohiyati,  qaymog‘ini  aks 

ettiradi.  U  hissiyotlar,  ehtiroslar  tilida  gapiradi.

Shopengauer  inson  irodasini  haddan  ortiq  ulug‘lash  hayot- 

dan  to‘la  qoniqmaslik  tuyg‘usining  rivojlanishiga  ham  sabab  bo‘lishi 

mumkinligiga  e’tibomi  qaratadi.  Hayotdan  qoniqmaslik,  turli  iz- 

tiroblar,  zerikish,  bir  ibora  bilan  aytganda,  uzluksiz  norozi 

bo‘lib  yashash,  shubhasiz,  baxtsizlikka  olib  keladi.  Shuni  unut- 

maslik  zarurki,  deb  ogohlantiradi  faylasuf,  iztirob  va  zerikish 

insonning  tabiatiga  xos  azaliy  xususiyatdir.  Shuningdek,  inson 

tabiatiga  xos  uchta  azaliy  xislat:  xudbinlik,  g'azab-nafrat,  rahm- 

shafqat  mavjud.  Xudbinlik,  g‘azab-nafrat  insonni  ma’naviy  in- 

qiroz  tomon  yetaklasa,