Ноорганик моддалар ишлаб чиқариш ускуналари ва


цилиндр; 5 - тешикли аралаштирувчи дисклар; 7 -тешикли



Download 1,47 Mb.
Pdf ko'rish
bet26/41
Sana17.07.2022
Hajmi1,47 Mb.
#811147
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   41
Bog'liq
маъруза матни (4)

цилиндр; 5 - тешикли аралаштирувчи дисклар; 7 -тешикли 
қайтарувчи тосиқ; 
экстракторларни қоллаш мақсадга мувофиқ. 
Бу турдаги экстракторлар - трубали, камерали ва юпқа қатламли бўлади. 
5.60-расмда трубали, марказдан қочма экстрактор схемаси келтирилган. 
Экстрактор стилиндрик барабан 3 дан иборат бўлиб, ичига қайтарувчи диск 7 лар 
орнатилган бўлади. K,айтарувчи дисклар барабанни сепарастион ва экстракстион 
зоналарга бўлади. Огир фаза 
Л 
канал 2 ва қозгалмас стилиндр 4 орқали 


56 
экстракторнинг зонасига узатилади. У эрдан огир фаза барабаннинг пастки 
қисмидан юқорига котарилади ва ҳалқасимон тўкиш канали 8 орқали чиқарилади. 
Энгил фаза 
Г 
эса, канал 6 орқали юқори ээкстракстион зона ИИ га узатилади. 
Огир фаза 
Л
га қарама - қарши йўналишда ҳаракат қилиб, қурилманинг пастки 
қисмидаги тўкиш канали 1 орқали чиқарилади. Жараѐн натижасида экстракстион 
зоналарда ҳосил бўлган эмулсия тешикли, қайтарувчи дисклар орқали ўтиш 
пайтида биринчи бор ажратилади. Эмулсиянинг тўлиқ фазаларга ажратилиши 
марказдан қочма куч тасирида сепарастион зоналарда содир бўлади. 
8-Мавзу:Табиий газ конверцияси 
Режа. 
1.
Умумий тушунчалар. 
2.
Табиий газнинг физик- кимѐвий хоссалари. 
3.
Табиий газ ҳом ашѐ сифатида. 
Таяч иборалар ва сўзлар: 
табиий газн, соф, тўза, жараѐн, конденсатлар, сув 
буғи, нефт, мономерлар, полимерлар, полиэтилен, кристаллик, ПЗПЭ, ЮБПЭ, 
ЎБПЭ, pеактор
• 
Табиий газнинг физик- кимѐвий хоссалари. 
Аввало биз табиий газни ташиш деганда, кондан қазиб олинаѐтган табиий газни 
ҳеч қандай исрофгарчиликка йўл қўймасдан уни истемолчиларга соф, тўза ҳолда 
газ тушунилади. Табиий газни кимѐвий таркиби, таснифи уларнинг асосий 
физикавий хоссаларини билишимиз даркор. 
• Жараѐнда кондан қазиб олинаѐтган газ таркибидаги қум, каррозия 
маҳсулотларини, конденсатлар, сув буғи ва шу каби механик қўшимчалардан 
тўзаланади. Акс ҳолда газ ташиладиган қувир ва бошқа жиҳозларни емирилишига 
олиб келиб, бир қанча салбий оқибатларни келтириб чиқаради. 
• Табиий газларни истемолчиларга жўнатишдан олдин уни қуритиб, оғир 
углевадородлардан тўзалашдан ташқари, газ ҳидини сезиш учун унинг таркибига 
ҳид берувчи кимѐвий бирикмалар қўшиш керак бўлади.Бунга асосан газ 
қувурларининг технологик ҳисоби катта аҳамият касб этиб, унга қувурнинг 


57 
гидравлик ҳисоби ҳам беради. Унга қувурларда босим йўқолиши, компрессорлар 
асосидаги масофа қувурларни муқобил ҳисоблари, газ қувурларининг 
ўтказувчанлик қобилятини аниқлаштириш киради. 
• Табиий газлар карбонсувли ва нокарбонсувлилардан ташкил топган бўлиб, 
табиий газлар қатламда соф газ ҳолида, нефтда эриган ҳолда ва сувда эриган 
ҳолда учраши мумкин. Табиий газларнинг умумий кўриниши CnН2n+2 
кўринишидаги ифодадан аниқланиб, метан гомологлари қаторида ташкил топган 
бўлади. 
• Табиий газлар таркибидаги нокарбонсувли газлардан азот (N2), углерод IV 
оксиди (CO2), водород сулфиди (Н2S), инерт газлардан аргон , гелий , крйптон, 
ксинон , меркаптанлар бўлиши мумкин. Табиий газ таркибига кирувчи метан газ 
гомологлари C4 дан C41 гача бўлади.
Яни қуйидагилар метан, этан, пропан, бутан. Демак C5 дан C9 гача суюқ 
моддалар, C10-C20 қуюқ ва C20 дан юқорилари эса қаттиқ моддалар ҳисобланади. 
Табиий газ таркибида энг енгил суюқ, карбонсувлилар эриган ҳолда ҳам учраши 
мумкин. Булар C5 дан C9 гача бўлиб ,улар конденсаторлар деб аталади. 
Таркибида эриган конденсаторлар бўлган табиий газ конларни газконденсат 
конлари деб юритамиз. 
• Ҳар кандай полимерни синтез қилиш икки босқичдан: мономер олиш ва уни 
полимерга айлантиришдан иборат бўлади. • Мономерлар — юқори молекуляр 
моддалар синтез қилиш учун ишлатиладиган бошланғич маҳсулотлардир.
Улар қуйи молекуляр бирикмалар бўлиб, молекулалари ўзаро бирикиб 
макромолекулалар (полимерлар) ҳосил қилади. Реакция яхши бориши учун 
мономер молекуласида каррали боғлар, беқарор цикл ѐки реакцияга яхши 
киришадиган функционал группалар (камида иккита) бўлиши керак. 
• Тўйинмаган (этилен, диен ва ацетилен) углеводородлар — синтетик 
материаллар саноати учун энг муҳим хом ашѐ манбаидир. Улар табиатда эркин 
холда учрайди ва одатда, суюқ ҳамда қаттиқ ѐқилғини қайта ишлаш вақтида 


58 
қўшимча маҳсулотлар сифатида ҳосил бўлади ѐки тўйинган алифатик 
углеводородлардан ва хом ашѐнинг бошқа турларидан махсус синтез қилинади. 
• Мономерлар ишлаб чиқариш учун асосий хом ашѐ манбалари нефть,йўлдош ва 
табиий газлар бўлиб, булардан энг тўза бирикмалар олинади; тошкўмирни ва 
қаттиқ ѐқилғининг бошқа бази турларини қуруқ хайдаш маҳсулотлари бирмунча 
камроқ аҳамиятга эга. 
• Кимѐ саноатининг кўпчилик тармоқларини ва биринчи навбатда синтетик
материаллар ишлаб чикаришни ривожлантириш тўйинмаган углеводородлар 
олиш процессларининг техника-иқтисодий кўрсаткичларини яхшилашга ва 
уларни ишлаб чиқариш кўламини катталаштиришга боғлиқ. 
• Саноатда ишлаб чиқарилувчи полимер материаллар орасида полиолефинлардан 
хисобланган полиэтилен билан полипропилен катта ўрин тутади.
Полиолефинларда механик пишиқлик, кимѐвий мустаҳкамлик, диэлектрлик 
кўрсаткичларининг юқорилиги, газ ва сувни кам ўтказиши, ишловга осон 
берилиши, нархларининг юқори эмаслиги ва хом ашѐнинг мўллиги каби 
кўрсаткичларнинг мужассамлашуви уларнинг кимѐ муҳсулотлари ичида биринчи 
ўринни эгаллашига замин яратганлиги малум. 
• Полиэтилен [-СН ,-СН 2- ] этиленнинг карбўзанжирли полимеридир.
Полиэтилен молекуляр массаси полимерланиш усули ва режимига боғлиқ ҳолда 
бир неча минглардан миллионларгача бориши мумкин.
Полиэтилен кристаллик полимер бўлиб, 20°Сда полимернинг кристаллик
даражаси олиниш усулига караб туриб 50-90 % атрофида бўлади.Ҳозирги вақтда 
саноатда полиэтилен асосан уч усулда олинади: 


59 
• этилен юқори босимда полимерланади (100-350 МПа). Жараѐн 200-300°С
ҳароратда инициатор (кислород, органик пероксидлар) иштирокида олиб 
борилади, бундай маҳсулот юқори босимли полиэтилен (ЮБПЭ) ѐки паст
зичликка эга полиэтилен (ПЗПЭ) деб номланади. 
• Паст босимда металлорганик катализаторлар иштирокида полимерланувчи 
этилен (20 МПа дан пастда); бунда полимерланиш 80°С харорат атрофида 
суспензиясида (органик эритувчи муҳитида) олиб борилади.
Бундай махсулот паст босимли полиэтилен (ПБПЭ) ѐки юкори зичликка эга 
полиэтилен (ЮЗПЭ) деб номланади. 
Этилен 3 -4 МПа босим ва 150°С хароратда полимерланади, бунда ўзгарувчан 
валентликка металлар оксидларидан катализаторлар сифатида фойдаланилади.
Бундай усулда олинадиган маҳсулот ўрта босимли полиэтилен (ЎБПЭ) дейилади. 
• Паст босимли полиэтилен (ПБПЭ).


60 
Циглер-Натта катализаторлари иштирокида полипропилсн ишлаб чиқаришга 
ўхшаш шароитда олинади.
Диэтилалюминийхлорид Аl(С2Н5)2 Сl ва титан тетрахлорид TiCl4 асосидаги 
каталитик комплекслар саноат миқѐсида кенг тарқалган катализаторлардан 
ҳисобланади. 
• Этилен полимеризацияси идиш типидаги реакторда 0,2-0,5 МПа ва 60-80°С
ўтказилади. Бензиндаги катализатор концентрацияси 1 кг/м3 атрофида бўлиб,
этилен конверсияси 98 % га етади, суспензиядаги полимер миқдори реактордан 
чиқишда 100 кг/м3 ни ташкил этади. 
Полимерланиш реакциясидан ажралаѐтган иссиқликни олиб чиқиш полипропилен
ишлаб чикаришникига қараганда қийинроқ бўлиб. эpитyвчининг бир қисмини 
буғлатиш ҳисобига олиб борилади. у конденсация ва совутувчи, яна реакторга 
кайтарилади. Реакторлар углеродли пўлатдан тайѐрланади. ПБПЭ ишлаб 
чиқаришдаги кимѐвий технолог 

Download 1,47 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   41




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish