Nizomiy nomidagi tdpu termiz filiali

ln I / I₀ = - E cl

yoki

I/I₀ = l ^–Ecl = T

Bu yerda I / I₀ - nisbat yutuvchi qatlamdan o’tgan nur intensivligi I ning yutuvchi qatlamga tushgan nur intensivligi I₀ ga bo’lgan nisbati – o’tkazuvchanligi (T):

Ye  s1 = lg1/T = D

D – bu yerda optik zichlik.

Energiya nuqtai nazardan, fotobiologik reaktsiyalar ikki gruppaga bo’linadi: fotobiologik reaktsiyalar natijasida yorug’lik energiyasi mahsulotlarda to’plansa, bunday reaktsiyalar endergonik; energiya reaktsiyaning aktivlanish to’sig’ini yengishga sarf etilsa, bunday reaktsiyalar ekzergonik reaktsiyalar deyiladi.

Biologik nuqtai nazardan esa, fotobiologik reaktsiyalar funktsional - fiziologik hamda destruktiv - modifikatsion reaktsiyalarga bo’linadi.

Funktsional - fiziologik reaktsiyalar ko’rinuvchi nur ta’sirida amalga oshadi:

a) energetik reaktsiyalar (fotosintez, fotofosforlanish)

b) informatsion reaktsiyalar (fotoretseptsiya, fototropizm, fotomorfogenez, fotoperiodizm)

v) biosintetik reaktsiyalar (xlorofill biosintezi, pigment va vitaminlar sintezining induktsiyalanishi) ga bo’linadi.

Destruktiv - modifikatsion reaktsiyalar asosan ultrabinafsha nur ta’sirida amalga oshadigan reaktsiyalar hisoblanadi :

a) xalokatga (mikroorganizmlar va sodda hayvonlarning nurdan zararlanishiga) olib keladigan reaktsiyalar

b) mutatsiyaga (nurning genetik apparatga ta’siri natijasida kelib chiqadigan o’zgarishlarga) sabab bo’luvchi reaktsiyalar

v) patofiziologik reaktsiyalarni o’z ichiga oladi.

Funktsional - fiziologik reaktsiyalar hujayraning hayotiy muhim makromolekulyar va molekulyar darajalarida zararlanishlarning yuz bermasligi bilan xarakterlanadi. Ikkinchi xil reaktsiyalarda nur substrat molekulasini zararlab, normal fiziologik holatga xarakterli bo’lmagan fotokimyoviy reaktsiyalar kelib chiqishiga sabab bo’ladi. Bunday reaktsiyalar ultrabinafsha nur ta’sirida yuzaga keladi. Lekin ko’rinuvchi nur ham, fotodinamik effekt sharoitida yoki katta intensivlikka ega nur (lazer) shu xil oqibatlarga sabab bo’ladi.

Fotobiologik reaktsiyalar quyidagi bosqichlarni o’z ichiga oladi:

1) Fotofizikaviy bosqich (yorug’likning yutilishi, elektron qo’zg’algan holatning sodir bo’lishi, energiyaning molekula ichida qayta taqsimlanishi)

2) Birlamchi fotokimyoviy bosqich (dastlabki fotomaxsulotning hosil bo’lishi )

3) Ikkilamchi fotokimyoviy bosqich (birlamchi fotomaxsulotning barqaror maxsulotlarga aylanishi)

4) Qorong’ida o’zgarish bosqichi (barqaror maxsulotlarning navbatdagi o’zgarishi)

5) Oxirgi biologik makroeffekt

Fotobiologik reaktsiyalar qanchalik xilma-xil bo’lmasin, ularning hammasi asosiy mexanizmlari jihatidan ichki umumiylikka ega bo’lib, tirik organizmlarning hayot faoliyatlarida o’z ifodasini topadi.