Низомиддин млҳмудов дурдона худойберганова

ёвқур,
кийикдек ҳушёр сезади (Н. Норкобилов. Тоғ 
одами). Менинг Нортой болам бўридай 
мард,
Худо ундан бир 
тирноқни аяб турибди (Ғ. Раҳмон. Окибат сўкмоғида).
2. 
Ғажимоқ, тиш қайрамоқ.
Бир-бирига шафкатсизлик билан 
ҳаксиз равишда ёмонлик килмок ёки шунга уринмоқ.
Шофёри ҳозир олдида бўлса бўридай 
гажиб ташлар-
ди
(М. Ҳазраткулов. Момакалдирок). Бу аҳволда сенлар бир- 
бирларингни кўлламайсан, шунинг учун йигитларинг ҳам бир- 
бирларига елка тутмайди. Ҳеч бўлмаганда бир-бирларингни 
ҳурмат 
килишни 
билмайсанлар, 
керак 
бўлса, 
бўридай 
гажийсанлар
(Т. Малик. Шайтанат). Улуғ шоҳ, мендан хафа 
бўлма. Лекин ўзинг айт-чи, нега инсонлар бир-бирига ёв, бир- 
бирини бўридек 
гажийди?
(М. Қориев. Спитамен). Нахотки, 
одамлар умрларини бир-бирларини бўридай 
гажиб
яшашга 
сарфлашса? (И. Зойир. Қисмат ўчи). Зокир Мажидовнинг та- 
рафдорларидан. Мажлисдан сўнг ҳаммаси 
бўридек тишларини
54
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

қайраб
юришибди. У ғаламис, ифлосларга энди кўрсатаман! -
Қутбиддинов шарт ўрнидан туриб, асабийлашиб, қўлларини 
мушт килиб тугди (А. Жўраев. Ҳаёт ўйини).
ОЧ БЎРИДАЙ
1. 
Ёвуз,
шафкатсиз.
Табиат, тушунтир, не кори ҳол бу, Нима бу - ногаҳон қора 
тажовуз? Синони йиғлатган кўҳна савол бу, Ўлим бу, оч қолган 
бўридек 
ёвуз
(Ж. Камол. Қалбдан садо). Бу одамларнинг давра- 
сидан тулки каби ҳийлакор бўлсанг жой топасан, оч бўридай 
бвшафқат
бўлсанг- ўрин эгаллайсан (Ф. Тиловат. Қора кузғун).
2. Изгимоқ,
ташланмоқ, ҳужум қилмоқ. Ёмонлик мақсадида 
турли жойларда кезмок, зарар бериш учун ташланмоқ. Асосан, 
одам ҳакида.
Мўғулларнинг баъзи тўдалари оч бўридек 
изгиб юради
(Мирмуҳсин. Темур Малик). Чегарачилар дарё бўйида кечасию 
кундузи оч бўрилардек 
изгиб,
камишлар орасида пусиб ётишар- 
ди. (Қ. Кенжа. Палахмон тошлари). Бу нонкўрлар шукур дейиш 
ўрнига, атрофингизда оч бўридай 
изгиб
юрибди (М. Исмоил. 
Қоядан кулаган каср). Ўз юртида эмишлар кочоқ, Из кувади 
кора папкалар. Тоғу тошни юрибди тўриб Оч бўридай кизил 
шапкалар (X. Раҳим. Боботоғнинг хумори). Равалпиндида ижа- 
рада яшашаётганида маҳалладош бир мардумнинг Мазоҳид 
исмли тўйган куртдай семиз, телватоброк ўғли ...уни эшикнинг 
бир каноти оркасига - қоронғи бурчакка кисиб, барра кўзичоқка 
ташланган оч бўридай тармашганини, шунда каттик кўркиб кет- 
гани ...ҳакида лом-мим демади (Қ. Кенжа. Палахмон тошлари). 
Сизни ўлжа излаган оч бўридай саҳарлаб чиқишингиз тушимга 
кирибдими? (Қ. Кенжа. Палахмон тошлари).
Б Ў Т А
БЎТАДАЙ (КАБИ)
Бўзламоқ,
кайғу-аламдан зор-зор йигламок,
Мендан йирок тушди кизғалдоқцай киз, Беишк дил умрбод 
бўтадай 
бўзлар
(Миртемир. Қизгапдок). Қайга кетди япрокдек бо- 
ла, Бўта каби қайда 
бўзлайди
? (А. Суюн. Баҳодирнинг қиличи). 
Равшанжонни зиндондан чикариб, бўйнига ғул-занжир солиб, 
теварагини кўп душман олиб, бўтадай 
бўзлатиб,
кўзини бойлаб, 
кўп зулмларни айлаб кета берди (Равшан). Она-бола бўтадек 
бўзлаб
колдик (Ў. Умарбеков. Ҳусн). Чикмайин деса, мен бў- 
тадай 
бўзлашти
тўхтамасдим (Ч. Айтматов. Болалигим).
55
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

в
В А Й
Р О Н А
ВАЙРОНАДАЙ (КАБИ, СИНГАРИ)
Ҳувулламоқ.
Файзсиз, кўрксиз, кимсасиз бир ҳолатда колмок. 
Асосан, ўрин-жой хақида.
Ота хонадонининг устуни - чол-кампир экан, улардан ке- 
йин ховли-жой вайронадек