N. I. SodIqova, E. a. KorNIyenko, M. d. XoShimxodjayEva Shaxsiy KoMPyuter va ofis qUrilmaLarIGa texnik xizmat ko‘rSatish

Tizimli blokning konstruksiyasi.

---

20
– CMOS-xotira mikrosxemalari;
– klaviatura, QMDJ va EMDJ adapterlari;
– uzilish kontrollerlari;
– taymer.
Ona plata.
Kompyuterlarning ona plata arxitekturasi funksional 
jihatdan boyitilib va asosiy protsessorning unumdorligi oshishi 
bilan doimiy ravishda mukammallashtirib boriladi. Bu uning eng 
muhim qismi, kompyuterning yuragi bo‘lib, uning elektron tarkibiy 
qismini tashkil qiladi. U yoki bu ishlab chiqaruvchilar tomonidan 
yaratilgan standartlashtirilgan ona plata modeli unda qo‘llanilgan 
mikrosxemalar to‘plami va elementlarning joylashish topologiyasi 
bilan belgilanadi.
Standartlashtirilgan g‘ilof shakliga qarab, o‘lchami bo‘yicha 
turli ona platalar ishlab chiqariladi. Shaxsiy kompyuterlar uchun 
eng keng tarqalgan ona plata formatlari AT, ATX (305×244 mm 
o‘lchamli), mikro ATX (244×244 mm) va FlexATX (229×191 mm).
Zamonaviy ona platalarning asosini tashkil etuvchilari, 
uning g‘ilofiga joylashtirilgan bo‘ladi: protsessor razyomlari, 
kengaytirish slotlari bilan magistral liniyalari, apparat xotira 
modullarining razyomlari, chipset mikrosxemalari uchun 
razyomlar. Bu konstruktiv elementlar yuqori darajali birlashtirish 
bilan apparat pog‘onasidagi asosiy elektron tashkil etuvchilarni 
birlashtiradi. Ko‘pincha ona platalarda audio va video 
vositalarning elektron tashkil etuvchilari joylashtiriladi.
Tashqi qurilmalarning tizimli blokka ulanishi, razyomlari 
tizimli blokning old yoki orqa panellarga joylashtirilgan, tashqi 
interfeys vositalari yordamida tashkil qilinadi. Masalan, sichqoncha 
ko‘rinishidagi boshqaruv qurilmasini ulash uchun COM-port, 
bosmaga chiqarish qurilmasi uchun LPT-port ishlatiladi.
Hozirgi kunda o‘nlab firmalar tuzilishi, ular tomonidan 
qo‘llanilishi mumkin bo‘lgan protsessor turlari va ularning takt-
lash chastotalari hamda ishchi kuchlanishlarning kattaliklari bilan 

---

21
farqlanuvchi, turli xil tizimli bloklarni katta miqdorda ishlab 
chiqarmoqdalar.
Tizimli platalar har xil turdagi tizimli, lokal va tashqi 
shinalarning interfeyslarini quvvatlaydi. SHK ning ishlash 
samaradorligi qo‘lla 
nuvchi shinalar tarkibiga va bu shinalar 
uchun mo‘ljallangan platadagi mavjud slotlar miqdoriga 
bog‘liqdir.