N. I. SodIqova, E. a. KorNIyenko, M. d. XoShimxodjayEva Shaxsiy KoMPyuter va ofis qUrilmaLarIGa texnik xizmat ko‘rSatish

Tizimli plataning tar kibiy qismi. 
Zamonaviy tizim 
platalarga protsessor uchun razyom qismi, raz 
yomlar va 
mikrosxemalar kabi komponentlar joylatirilgan. Eng zamonaviy 
tizimli platalar quyidagi komponentlardan tashkil topgan:
– protsessor uchun razyom qismi;
– tizimli mantiqiy mikrosxemalar to‘plami (North/South 
Bridge yoki Hub komponentlari);
– Super I/O mikrosxemasi;
– Kiritish/chiqarishning tayanch tizimi (ROM BIOS/Flash 
BIOS);
– SIMM/DIMM/RIMM xotira modulining razyom qismi;
– ISA/PCI/AGP shina razyomlari;
– markaziy protsessor uchun kuchlanish o‘zgartirgichi;
– manba.
Ba’zi bir tizimli platalar o‘z tarkibiga plata ichida 
joylashtirilgan (integratsiyalashgan) audio- va videoadapterlarni, 
tarmoq va SCSI-interfeysni, AMR (Audio Modem Riser) va 
CNR (Communications and Networking Riser) razyomlarni 
oladi.

---

31
2.3. Tizimli platani o‘rnatish
Tizimli plataning standarti (form-faktori) uning o‘lchamini, 
tashqi qurilmalarni ulash uchun mo‘ljallangan chiqishlarning 
holati va mahkamlash teshiklarining joylashishini belgilaydi. 
Plataning aniq modeli va formatiga qarab teshiklar soni 6 tadan 
12 tagacha bo‘lishi mumkin. Ularning platadagi holati qat’iy 
qayd qilingan. 2.8-rasmda tizimli plataning uchta standarti uchun 
mahkamlash nuqtalarining sxematik rejasi ko‘rsatilgan.
Tizimli plata yig‘ish shassisiga uning yuzasidan taxminan 
5 mm balandlikda mahkamlanadi. Metall vtulkalar yoki 
plastmassali moslamalar plata bilan g‘ilof o‘rtasidagi oraliqni 
ta’minlaydi. Platani unga o‘rnatilayotgan qurilmalarning 
og‘irligidan vujudga keladigan o‘zgarishni kamaytirish uchun 
maksimal mumkin bo‘lgan nuqtalarga mahkamlash kerak.
Plata g‘ilofga shassi bilan birga o‘rnatiladi. Agar protsessor 
elektr ta’minoti bloki yonida joylashgan bo‘lsa, platani qiyalatib 
kirgizish kerak. Plata kerakli holatni egallagandan keyin ichiga 
o‘rnatilgan (integratsiyalashgan) quril 
malar uchun razyomlar 
g‘ilofning orqa tarafidagi teshiklarga mos keladi. Shun dan keyin 
shassini vintlar yordamida mahkamlash mumkin.
2.8-rasm.