Н. А. Самиғов, Ф. Д. Жўраева, Сайдуллаев А. Б

ЎУМ 2020 йил “Қурилиш материаллари ва буюмлари” Н.А.Самиғов, Ф.Д.Жураева, Сайдуллаев А.Б. 
сувнинг буғланиб кетишини чегаралаш мумкин. 
Куз-қишки шароитда бетонни музлашдан сақлаш учун иситиш 
воситаларини қўллаш, бетонни иссиқлик изоляцияси материаллари билан 
муҳофазалаш ёки бетон таркибига сувни музлатмайдиган кимёвий 
қўшимчалар қўшиш мумкин. 
Портландцемент асосида тайёрланган ва нормал шароитда қотаётган 
бетон мустаҳкамлигининг вақт бўйича ўсиши тақрибан логарифм қонунияти 
орқали ифодаланиши мумкин: 
28
lg
lg
28
n
R
Rn

, 
бу ерда: Rn-n суткадаги бетоннинг мустаҳкамлиги (камида 3 сутка); R
28
-
бетоннинг маркадаги мустаҳкамлиги; n-бетоннинг қотиши кунлари. Бу 
усулда бетон мустаҳкамлигини аниқлаш конструкцияларни қолипдан 
бўшатишни белгилашда ишлатилади. Бетон мустаҳкамлигининг вақт бўйича 
ўсишини аниқроқ билиш учун аввалдан тайёрланган, тажрибалар асосида 
қурилган графиклар бетон намуналарини 3,7,28, 90 суткада синаб 
мустаҳкамлиги аниқланади. 
Портландцемент асосида тайёрланган бетон мустаҳкамлиги нормал 
шароитда 7-14 суткада 60-80% маркадаги мустаҳкамликка эришади. 
Бетоннинг дастлабки вақтдаги мустаҳкамлигини ошириш учун тез ёки ўта 
тез қотувчан портландцемент турлари ишлатиш ёки иссиқлик билан қайта 
ишлаш мумкин. Бетон қотишини тезлаштириш қолипларни айланма қайта 
ишлатилиши ёки монолит бетон ишлатилганда қурилиш жараёнини 
тезлаштиришга катта таъсир кўрсатади. 
Бетоннинг киришиши ва шишиши 
Бетон асосида тайёрланган буюм ва конструкциялар очиқ ҳавода 
қуриши натижасида киришади. Бетоннинг киришиши натижасида ўлчамлари 
ўзгаради, ички зўриқишлар ҳосил бўлиб, микроёриқлар пайдо бўлиши 
мумкин. Бетоннинг киришишига намлигининг камайиши, карбонланиш ва 

---

237