Moylar va maxsus

m
3
(7 )
bu yerda: 
m j —
Idishcha bilan sinalayotgan neft mahsuloti-
ning bug‘latishgacha massasi, g: 
tn2 —
Idishcha bilan sinalayotgan neft m ahsuloti- 
ning bug‘latilgandan keyingi massasi, g: 
m j —
Sinalayotgan neft mahsulotining namunasi, g:
H ar b ir harorat uchun kam ida ikki parallel aniqlanishlar 
amalga oshirilsin.
Aniqlanish natijasi qilib olingan natijalam ing o ‘rtacha 
arifm etik qiym atidan qabul qilinsin.
Bug‘lanuvchanlik 
b o ‘yicha 
aniqlanish 
natijalarining 
haroratga bog‘liqligini jadval yoki grafik ko‘rinishida ifodalang.
Agarda texnik sharoitlar b o ‘yicha haydab olingan m odda 
m a’lum foizlariga m os keluvchi haroratlar bilan chegaralangan 
bo‘lsa, ushbu m a’lum otlarni grafikdan yoki tahlil natijalari 
keltirilgan jadval m a’lum otlarini interpolyatsiya qilib aniqlansin.
3.6. Parallel aniqlanishlar uchun ruhsat etilgan tafovutlar
Berilgan haroratdagi parallel aniqlanish uchu n tafovutlar 
nam unaga nisbatan olingan 4 % dan oshmasligi lozim. Aks 
holda sinovni qayta o ‘tkazish kerak.
3 .7. N azorat moyida appartni tekshirish
A pparatni nazorat m oyida tekshirilsin. N azorat moyinirig 
fraksiyali tarkibi eng kam ida 3 apparatda aniqlansin. A pparatni 
nazorat m oyida tekshirish davriy 50 aniqlanishdan ko‘p 
b o ‘lm agan holda amalga oshirilsin.
H a r 
25 
aniqlanishdan 
so‘ng 
diskdagi 
term om etr 
yacheykalari va term om etrning simobli sharini hosil b o ‘lgan 
zanglardan tozalansin.
115

---

4-amaliy 
ish
Plastik surkov moylaming bug‘lanuvchanligini aniqlash
4.1. Berilgan sharoitlarda bug‘latgich-idishchalarida surkov 
moylarning massasi kamayishini aniqlashga asoslangan usuldir.
4.2. Bug‘lanuvchanlikni aniqlashda quyidagi apparatura, 
reaktivlar, materiallar qo‘llaniladi:
• Termostat (konstruksiyasining bayoni 5.1 da berilgan);
• Bug‘latuvchi idishchalar — ichki diametri 21,4 mm, 
ichki tomondan chekkasining balandligi 1 mm bo‘lgan poMat 
idishchalar;
• 100 mm diametrli po‘lat disk;
• Haroratini tuslash uchun avtotransformator;
• Termostatni isitish plastinasi;
• TN -2 tipidagi simobli shisha termometri;
• Chinni idishcha;
• Keramik plitka;
• Vud qotishmasi yoki 230°C dan yuqori erish haroratiga 
ega bo‘lgan boshqa qotishma;
• Silliqlash qumqog‘ozi;
• BR «Kalosha» bezini;
• Eksikator;
• Kerakli tortish aniqligiga ega bo‘lgan laboratoriya 
analitik tarozi.
116

---

4.3. Sinovga tayyorgarlik
Sinalayotgan surkov moy yuzasidan shpatel bilan yuqori 
qatlamni olib, tashlab yuborilsin. So‘ngra idishning devoriga 
yaqin bo‘lmagan bir necha joydan (kamida 3) taxminan bir xil 
miqdorda namuna olinsin.
Namunalar chinni idishchalarga solinib, aralashtirilsin. 
Bug‘latgich-idishchalaming hamma yuzasi silliqlash qumqog‘ozi 
yordamida tozalansin, benzinda yuvilsin, quritilsin va 0,0002 g 
dan ortiq bo‘lmagan xatolik bilan tortilsin.
4.4. Sinov o ‘tkazish
Tortilgan 
bug‘latgich-idishchalar 
shpatel 
yordamida 
sinalayotgan surkov moy bilan havo pufakchalari hosil boMishini 
oldini olgan holda to ‘ldiring.
Surkov moy yuzasi pichoq bilan tekislansin.
Har bir surkov moy namunasini sinash eng kamida 4 
bug‘latgich-idishchada olib borilsin.
Surkov moyli bug‘latgich-idishcha 0,0002 g aniqlik bilan 
tortilsin.
Bug‘latgich-idishchalarda surkov 
moy 
massalari 
farqi 
hamma bug‘latgichlarda surtiladigan moyning o ‘rtacha arifmetik 
qiymatidan 0,012 dan ortiq farq qilmasligi kerak.
Termostatni isitish plastinasiga disk qo‘yilsin va eshikcha 
yopiq holatda surkov moy texnik talablarida belgilangan sinov 
haroratigacha isitilsin.
Disk belgilangan haroratda 3—5 min. davomida ushlab 
turilgach, termostat eshikchasi ochilsin, diskga bug'latgich- 
idishchalarda surkov moy qo‘yilsin. Termostat eshikchasi 
yopilsin va sinov boshlanish vaqti belgilansin.
Bug‘latgich-idishchalar surkov moyi bilan termostatda 1 
soat davomida yoki surkov moy texnik talablarida ko‘rsatilgan 
vaqtda ushlab turilsin. Sinov vaqti muddati tamom bo'lishi bilan 
bug‘latgich-idishchalar 
surkov 
moyi 
bilan 
eksikatorga 
o ‘matilgan keramik plitkaga o ‘tkazilsin va xona haroratigacha 
sovutilgandan so‘ng 0,0002 g aniqlikda tortilsin.
117

---

Sinalayotgan surkov moylaming bug‘lanuvchanligi (X) har 
bir bug‘latgich uchun (8) formula bilan hisoblansin (%, da):