Microsoft Word XXI asrda islom ziyouz com doc

www.ziyouz.com
kutubxonasi 
145
Dinga daxli bo‘lmagan, aksincha, noto‘g‘ri chegaralash oqibatida yuzaga kelgan, bu 
yerlar uchun mutlaqo xos bo‘lmagan hamda ko‘pincha milliy davlat degan axloqiy 
jihatdan shubhali tushuncha bilan bunday tarang munosabatlarga oson yechim topib 
bo‘lmaydi. Mening nazarimda, Bosniyaga qarshi Serbiya va Xorvatiya tajovuzining 
(ko‘pchilik aytayotganiday, beso‘naqay) yechimini Amerika Qo‘shma shtatlari topib 
bergani muhim ahamiyatga ega. Britaniya va Frantsiya qurollari va muhojir ko‘ngillilarni 
hisobga olmaganda, yangi, etnik jihatdan toza va, binobarin, nisbatan barqaror davlatlar 
paydo bo‘lishini kuzatib turishdan boshqasiga yaramadi. Barqaror mamlakat turli etnik 
va diniy o‘tmishga ega bo‘lgan fuqarolardan tashkil topishi kerak deb biladigan Amerika 
esa Bosniyaning ko‘pmillatli davlat bo‘lib qolishini himoya qilib chiqdi. Davlat 
departamentida ham bunga qarshi bo‘lgan ovozlar yangradi, vijdonsiz jurnalistlar buni 
o‘zlaricha nomaqbul deb ham chiqdi; biroq Amerikaning pirovard javobi kechikishi, uning 
de fakto
mavjud bo‘lgan Deyton bitimida qayd etilgan etnik bo‘linishga toqat qilishi bu 
mamlakatning o‘z siyosati bo‘lmay, unga Yevropa o‘tkazgan bosim natijasi edi.
Ushbu mulohazalar Yaqin Sharq va sobiq Usmonlilar imperiyasi o‘rnida vujudga kelgan 
boshqa mamlakatlar bugungi kunda nima uchun notinch o‘lkalarga aylanib qolganini 
tushuntirishga yordam beradi. Arab dunyosi hozirgi kishilarning xotirasidan oldingi 
davrda 1517 yildan 1917 yilgacha birorta ham kattaroq fuqarolar urushini boshidan 
kechirmagan va sharqliklarga xos vazminlik timsoli edi. Bugungi kunga kelib esa u 
sayyoramizning eng beqaror mintaqalaridan biriga aylanib qoldi. Islom asosida barpo 
etilgan ijtimoiy hayotning g‘arbcha hayot tarzi bilan almashtirilishi, va'da berilganiday, 
eski kelishmovchiliklardan ozod bo‘lishga emas, doimiy boshboshdoqliklarga olib keldi.
Ammo boshqa bir omil ham bor. Ehtimol, odamlarga tashviq qilish va ularning oromini 
buzishning eng yaxshi yo‘li qo‘shnilar yurtiga tajovuzkor va aqlli bosqinchining bostirib 
kirishi bo‘lar. 1948 yili Yaqin Sharqda aynan mana shu hol ro‘y berdi. Musulmon 
dunyosining hozirgi ahvoli va keyingi o‘n yilliklar davomida vujudga kelgan, an'anaviy 
tarzda tafakkur qiladigan musulmonlar uchun haqorat bo‘lib tuyuladigan diniy 
ekstremizmning turli shakllari biz asosiy faktni - 1948 yili Isroil davlatini tashkil etish 
uchun falastinliklarning yeri tortib olinib, o‘z vatanidan quvg‘in qilinganini esda 
tutmagunimizcha tushunarsiz bo‘lib qolaveradi.
1948 yilning boshida Falastin arab mamlakatlari orasidagi ancha rivojlangan va xalqi 
o‘qimishli bo‘lgan bir mamlakat edi. Uning aholisi zichligi, har kvadrat milga 
hisoblaganda, Frantsiya ko‘rsatkichiga to‘g‘ri kelardi. Xristian va musulmon bo‘lgan 
falastinliklar arab millatchiligining ham, arab dunyosini Yevropa texnologiyasi va 
tafakkuriga tanishtirishning ham oldingi marralarida edi. O'sha yilning oxirlariga borib 
falastinliklar vatangadoga aylandi. Ularni uylaridan haydab chiqarish jarayoni yaqinda 
Bolqon yarim orolida ro‘y bergan etnik tozalashlardan ham dahshatliroq bo‘lgan edi.
Musulmon dunyosida "