Microsoft Word qishloq xo'jaligi mashinalari

k
= 1 bo‘lsa (68- 
a
rasm), 
vint qadami:
t=Zpbo=b
(31)
bu yerda, Zp - ko ‘ndalang plankalar soni; bo - tirma tishlari
qoldiradigan izlarning oralig‘i, mm; b - bir plankada yonma-yon
joylashgan tishlar oraligi, mm.
Yengil tirmalar uchun bo =30 - 40 mm, 
b
=150 - 200 mm, m
1 
= 200 - 250 mm; o‘rta og‘irlikdagi tirmada b
0
= 45 - 50 mm, 
b
= 
200 - 250, m
1
= 250 - 300 mm; og‘ir tirmada b
0
= 50 - 80 mm, 
b
= 
250 - 400 mm, 
m
1
= 250 - 350 mm qabul qilinadi.
Izlar oralig‘i b
0
o‘zgarmas bo‘lsa, plankalar soni 
Zp
ni ko‘paytirib 
plankadagi yonma-yon tishlar oralig‘i 
b
ni kesak va o‘simlik 
qoldiqlari tiqilib qolmaydigan kenglikgacha yetkazish mumkin. 
Ammo tirma uzunligini cheklash maqsadida zp < 6 qabul qilinadi. 
b
0
= 40-60 mm qabul qilinsa, 
b
= 200 - 300 mm bo‘lishi mumkin.
Tishlarni kirim soni 
k=1
bo‘lgan vint chizig‘i bo‘ylab 
joylashtirilsa (68- 
a
rasm), birinchi tish ta’sirida maydalanmasdan 
chap tomonga surilib, qolgan kesakka orqadagi tish tegmasdan 
o‘tib ketishi mumkin, 
natijada, tuproq yetarli darajada 
maydalanmay qolishi mumkin. Agar 
k
= 2 qabul qilinsa (68-b 
rasm), bunday kamchilikning oldi olinadi.
Plankalar soni Zp ni kirimlar soni 
k
ga qoldigsiz 
bo‘linmaydigan qilib qabul qilgan m a’qul. Plankalar soni Zp toq 
bo‘lishi kerak, aks holda, oldingi plankadagi tish qoldirgan izga 
nisbatan, orqa plankadagi tishlarni simmetrik joylashtirishning iloji 
qolmaydi hamda bir izdan bir nechta tish o‘tadigan bo‘lib ,natijada 
ishlov berish bir tekis bo‘lmaydi.
Yuqoridagiga o ‘xshash cheklovlar ko‘p bo‘lganligi sababli, 
tirmalarning faqat ikki-uch xil turlari ishlatiladi: 20 ta tishli (zp = 5); 
30 ta tishli (zp= 5).
Tirmani loyihalashda, birinchi navbatda, izlar oralig‘ini 
(qadami) b
0
, tirmaning umumiy qamrov kengligi 
B
va bir 
plankadagi tishlar oralig‘i 
b
mahalliy tuproq xossalariga moslab 
qabul qilinadi. Ikkinchi navbatda, tishlar soni zt = B/b
0
aniqlanadi,
127

---

chunki hamma plankalarga bir xil sondagi tishlar o ‘rnatilishi 
sababli, 
z tzp
ga qoldiqsiz bo‘linadigan bo‘lishi kerak. Uchinchi 
navbatda, vint qadami va vint kirimlari soni topiladi. Tirmaning 
shaklini agregat tuzishga qulay bo‘lgan to‘g ‘ri turtburchakka 
yaqinlashtirish maqsadida, unga egri-bugri ko‘rinishi beriladi.
68-rasm.
T irm a tishlarini joylashtirish sxemasi:
k = 1(a), k = 2 (b)bo‘lgan vint maydoni; d -tishlarning „zig-zag”
joylashuvi.
68- 
d
rasmda tirmaning tishlarini ikki kirimli o ‘ng tomonli vint 
yoyilmasi bo‘yicha joylashtirish ko‘rsatilgan. Ikkinchi planka bilan 
uchinchi, uchinchi bilan to ‘rtinchi plankalarning oralig‘i m
1
ga 
kesaklar tiqilib qolmasligi uchun uni chetki plankalar oraligi 
m
dan 
kattaroq qilinadi. Bu shartni bajarish uchun tirmaning yoyilmasini 
chizishda avvaliga, hamma plankalar oralig‘i m
1
ga teng qilib 
olinadi, keyin esa, chetki plankalar qadami 
m
gacha rasmdagidek, 
birmuncha ichkariga suriladi.
T irm a tishi ta ’sirida tuproqning deform atsiyalanishi. Har 
qanday tish yerga botirib harakatlantirilsa, uning ta’sirida tuproq 
deformatsiyalanib yumshashi 69- rasmdagidek, tishning old va yon 
tomonlariga pastdan yuqoriga qarab 
в
= 40 - 50° burchak ostida 
kengayadigan 
trapetsiya 
ko‘rinishida 
tarqalishi 
izlanishlar 
natijasida aniqlangan. Trapetsiya asosining kengligi tishni eniga
128

---

teng bo‘ladi. Agar tish ingichka bo‘lsa, deformatsiyalangan joyning 
ko‘ndalang kesimi uchburchakka o‘xshaydi.
Tish ta’sirida tuproq deformatsiyalanib yumshashining shakli 
tirma 
tishlarini 
joylashtirishda 
e’tiborga 
olinishi 
zarur. 
Uchburchakning asosi 
bi
tishning qamrov kengligi hisoblanadi. 
Tirma tishlari dala yuzasiga uzluksiz ishlov berishi uchun tishlar 
qoldirayotgan yonma-yon izlarning oralig‘i (qadami)