1. Ideal (sirpanmasdan va toymasdan) yumalanish.
2. Sirpanib yumalanish.
3. Toyib yumalanish.
Ideal
rejimda yumalanish amaliyotda deyarli uchramaydi.
Lekin ilmiy ishlarda undan foydalanishadi (79- rasm). Sirpanib
yumalanish rejimida tayanch va yurituvchi g ‘ildiraklar
harakat-
lanadi. G ‘ildirak to‘liq bir aylanganida uning o‘qi ilgarilab bosib
o‘tadigan yo‘li lc g‘ildirak to ‘g ‘ining uzunligi
2nr
dan ko‘proq
(lc>2nr) yoki
lc = 2nr+Alc
bo‘ladi.
Faqat yetaklovchi g‘ildirak
toyib yumalanish rejimida
harakatlanadi. Bunday g ‘ildirak bir marta aylanganida
l< 2nr
yo‘l
bosib o ‘tadi:
lt =2nr -Alt
bo‘ladi.
G ‘ildirak (g‘altak) kinem atikasi. To‘g‘in nuqtalarining
absolut tezliklarini aniqlash, ularning miqdori va yo‘nalishlarini
hisobga olish ko‘p mashinalarning (masalan, seyalkaning)
texnologik jarayonini asoslashda talab qilinadi.
Ideal rejimda yumalanayotgan
r
radiusli g‘ildirak to‘g‘inidagi
nuqtalar ikki xil harakatda: mashina
bilan birgalikda ilgarilama
ko‘chirma va o‘z o‘qiga nisbatan aylanma harakatda ishtirok etadi.
G‘ildirak to ‘g‘inidagi nuqta ko‘chirma harakatda mashina tezligi
V,
nisbiy harakatda
g
> = V/ r
burchak tezligiga ega bo‘ladi.
V
va
rn
tezliklarning miqdori o‘zgarmas bo‘lsa ham
u= cor
urinma
tezligining yo‘nalishi uzluksiz o ‘zgarib turadi. Natijada, to‘g‘in
i
79-rasm.
G ‘ildirak yum alanishiga oid sxema.
141
nuqtalarining absolyut tezliklari ham uzluksiz o ‘zgarib turadi (80-
rasm).
Eng yuqoridagi
A
nuqtaning absolut tezligi
2 V
ga, pastki
B
nuqtaning absolyut tezligi nolga teng (chunki
u= wr
va
V
miqdorlar
bo‘yicha o‘zaro teng, lekin bir-biriga teskari yo‘nalgan).
To‘g ‘indagi har qanday
S
nuqtaning tezligi:
80-rasm.
Ideal yum alanayotgon g‘ildirak kinem atikasi.
a
Vc = 2V
cos-
c
2 ’
bu yerda, a , C nuqtasining tik diametriga nisbatan burilish
burchagi.
To‘g ‘inning yerga tekkan joyidagi
B
nuqtaning absolut tezligi
nolga teng bo‘lsa, u nuqta g ‘ildirakning oniy aylanish markazi
bo‘lib hisoblanadi.
BS
chizig‘i
C
nuqtaning
oniy burilish radiusi
bo‘ladi, ya’ni
C
ning absolut tezligi
Vc
ning vektori radius
BC
ga
perpendikular, miqdori esa
w
va
BC
radiusining ko‘paytmasiga
tengdir (u =
V
bo‘lgani uchun,
& = V
/
r
;
b c
=
2
r
cosa a
):
Vc = 2rwcosa/2;
v
/
r
=
2V
c o s a
2
80-
rasmdagi
ABC
burchagi 90° ga teng,
chunki AACBning
asosi diametrdir. Demak,
AC ± BC
bo‘lsa,
Vc
tezligining vektori ham
142
BC
ga perpendikular bo‘lib, uning davomi
A
nuqtadan o‘tadi. Bu
qoida hamma nuqtalar uchun birdek hisoblanadi: to‘g ‘indagi har
qanday nuqta tezligining vektori burilishning oniy radiusiga
perpendikular bo‘lib, uning davomi
A
nuqtadan o ‘tadi.
Agar to‘g ‘indagi nuqtalarning tezlik vektorlari bir xil — kv
masshtabida chizilsa,
ularning uchlari
Oi,
markazdan chizilgan
m
—m
aylanada joylashgan bo‘ladi. G‘ildirak markazi 0 bilan
0i
oralig‘i
V/kv
ga teng bo‘ladi.
0i
atrofida chizilgan
m
—m
aylananing
radiusi:
Do'stlaringiz bilan baham: