Maxsus pedagogika

S a vo l va topshiriqlar
1. Vatan degan tu sh u n ch a haqida s o ‘zlab bering.
2. V atan tu yg‘usi nim a?
3. Vatanparvarlik ruhida tarbiyalashning aham iyati haqida s o ‘zlab bering.
168

---

Iqtisodiy tarbiya
M ustaqil 0 ‘zbekiston u ch u n xalq x o ‘jaligining h ar bir ta rm o g ‘ini 
fan va tex n ik an in g eng yangi yutuqlari bilan t a ’m inlash , m eh n at 
unumdorligini oshirish J a h o n e ’tiboriga m olik b o ‘ladigan m ahsulotlar 
nam unalarini ishlab ch iq arish shart b o ‘lib qoldi. 0 ‘zb ek istonning
mustaqil davlat sifatida yangi ijtim oiy-iqtisodiy b osqichga o ‘tishi, 
yangi ilm iy b ilim la r v u ju d g a k e lish in in g izch il ja r a y o n i, u n in g
differensiatsiyasi va integratsiyasi, g ‘oyaviylik, m a ’lum o tlilik, kasb 
tayyorgarligining o ‘sishi kabi om illar shaxsga va ishchi x o d im larning
mahorat sifatida b o ‘lgan ishlab chiqarish talab larini tez o ‘zgartira 
borm oqda.
V atanim izning kelajagi — buyuk davlat darajasiga k o ‘taradigan 
vatanparvar o ‘quvchini yaratishda maxsus ta ’lim ham m uhim o ‘rin tutadi. 
Bozor iqtisodiyoti sharo itida yashaydigan yoshlarim izning iqtisodiy 
savodxonligini oshirishda iqtisodiy bilimlar poydevorini yaratish ham 
bugungi kunning dolzarb muammosiga aylanib qolmoqda.
Hammamiz uchun o ‘zlashtirilmagan qo‘riq yer kabi bo‘lgan bozor 
iqtisodiyoti m asalalariga, maxsus m aktablarda o ‘qiydigan kichkintoy 
tarbiyalanuvchilarimiz nuqtai nazaridan qaraganda tushunarli darajada 
bo‘lgan «Iqtisod alifbosi»ni o ‘qitishni 1—2 va 3—4-sinflarda alifbo, 
matematika, o ‘qish kitobi fanlari tarkibida yoki maktab jamoasi ixtiyoriga 
berilgan soatlar hisobiga alohida fan sifatida foydalanishga tayyor dastur va 
qo‘llanmalar yaratish davr taqozosidir.
0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi iqtisodiy islohot, 
tadbirkorlik va xorijiy sarm oyalar b o ‘yicha idoralararo K engashining 
« 0 ‘z b e k is to n R e s p u b lik a s i iq tis o d iy t a ’lim n i ta s h k il e tis h n i 
takomillashtirishning asosiy yo‘nalishlari to ‘g‘risida» 1996-yil mart oyida 
qabul qilgan Qarori ham ana shu maqsadni ko‘zda tutgan.
Hozirgi zamon talabiga moslashgan holda 0 ‘zbekiston Respublikasi 
Xalq ta ’limi vazirligi tom on idan 1996 - 1997-o‘quv yilidan boshlab 
umumta’lim maktablarida iqtisodiy ta ’limni kuchaytirish chora-tadbirlari 
atroflicha ishlab chiqilgan. Shularni inobatga olgan holda maktabning va 
tarbiya muassasalarining bosh vazifasi, bolalarni boshlang‘ich sinflardan 
boshlab iqtisodiy savodxonligini oshirish, yosh xususiyatlari inobatga olingan 
holda iqtisodiy bilimlardan xabardor qilish lozim bo‘ladi. Bu esa maxsus 
ta’limga ham taalluqlidir.
Iqtisodiy t a ’lim -tarb iy an in g savodxonligi darajasi uning m ustaqil 
faoliyatida foydalana oladigan iqtisodiy bilim i, k o ‘n ik m a-m alak alari 
va iqtisodiy tarb iy alangan ligida n am oy o n b o ‘ladi. S h u nd ay ekan, 
bozor iqtisodiyotida faoliyat k o ‘rsata oladigan shaxsning iqtisodiy 
savodxonligi asoslari m aktabda vujudga keladi. M aktabdagi iqtisodiy
169

---

ta ’lim -tarb iy an in g m aqsadi nazariy ishlab chiqilgan va am alda sinab 
k o ‘rilg a n p e d a g o g ik u s lu b iy o t o rq a li o ‘q u v c h ila r d a iq tiso d iy
savodxonlikni tarkib to p tirish d ir.
Iqtisodiy savodxonlik — m ustaqil faoliyat k o ‘rsatishda barchaga 
z a ru r b o ‘lgan iqtisodiy bilim , k o ‘nikm a va m alak alar yig‘indisini 
tarkib toptirish: har bir shaxsning jam iy atd a b o ‘layotgan iqtisodiy 
o ‘zgarishlar va m am lakat iqtisodiy siyosatini anglash, shunga ko‘ra 
turm u sh darajasini oshirishga, shaxsiy ehtiyojini qon dirishga yordam 
b e ru v c h i sa m a ra li fa o liy a t b ila n s h u g ‘u lla n is h in i t a ’m in lo v ch i 
iq tiso d iy b ilim , k o ‘n ik m a , m a la k a , y o ‘n a ltiru v c h i q o id a , usul, 
u slu b iy atlar m ajm ui.
Iqtisodiy ta’lim-tarbiya - jamiyatningshaxsga, mustaqil hayotda samarali 
ko‘rsatkichlarni ta ’m inlovchi aniq iqtisodiy tu sh u n ch alar, iqtisodga 
bog‘langan siyosat, qonun, qonuniyatlar asarlarini va ularni amalda 
foydalanish yo‘l-yo‘riqlarining yiglndisini o ‘zlashtirishga imkon beruvchi 
izchil, maqsadga muvofiq ta ’siridan iboratdir.
Iqtisodiy tayyorgarlik - shaxs shak llanishida talab, ehtiyoj va 
im k o n iy a tg a k o ‘ra ta n la n g a n s o h a la r, k a sb la r, m u ta x a ssislik la r 
b o ‘yicha m axsus iqtisodiy, nazariy va am aliy b ilim lar yig‘indisini 
tarkib to p tirish . 0 ‘zlashtirilgan an iq iqtisodiy, nazariy va amaliy 
bilim lar m ustaqil faoliyatida sam ara berishga k afolatlar, y a ’ni aniq 
iqtisodiy m a ’lum otlar.
Ilgari surilgan m aqsadni am alga oshirish uch un quyidagi vazifalar 
hal etiladi:
1. O kqituvchilarda iqtisodiy savodxonlik darajasining rivojlanishini 
nazariy asoslash.
2. U m u m ta ’lim fanlari m azm u n id ag i iqtisod iy t a ’lim -tarb iy a 
im kon iy atlarini o ‘rganish.
3. Maxsus ta ’lim m aktablariga m o ljallan g an aniq iqtisod asoslarini 
o ‘rgatuvchi bosqichli ta ’lim ning m uhim ligini isbotlash.
4. M axsus m aktab o ‘qu vchilari u chun aniq iqtisod asoslarini 
o ‘qitish m axsus fanlar qato rid a zarurligini ilmiy asoslash.
5. 0 ‘qituvchi va o ‘quvchilar u ch u n uslubiy adabiyotlarni (dastur, 
darslik, q o ‘llanm a, tavsiya, didak tik m ateriallar) ishlab chiqish.