|
Parabezgak. Bezgak bilan ogrigan odam davolanmaganda eki davolash etarli bulmaganda isitma xurujlari tuxtab, organizmdan parazitlar yukolib ketgach, bezgakni okibati sifatida turli funksional va organik uzgarishlarni kuzatilishi parabezgak deb yuritiladi. Masalan, jigar sirrozi, splenomegaliya, anemiya, vegetonevrozlar va boshkalar shular jumlasidandir.
Okibati. Epidemiyadan tashkari vaktda 0,2-1% gacha ulim xollari kuzatilsa, epidemiya davrida bu kursatkich 3-5% dan 20-40% gacha kutariladi.
Bezgak turgun immunitet koldirmaydi. Kasallik kaytalanishlar bilan utishi mumkin, ular 1-2 oy utgach G’erta kaytalanishlarG’ sodir buladi.
Tashxisoti. Bezgak tashxisoti epidemiologik va kasallik anamneziga, klinik manzarasiga, umumiy kuruvdan olingan ma’lumotlarga asoslanadi xamda laboratoriya usullari bilan tekshirish olib borib tasdiklanadi. Tashxis kuyish kasallik notipik kechganda murakkablashadi. Epidanamnezda bemorni endemik uchogda bulganligi, chivin chakkanligi, kon kuyilganligi eki tibbiy muolaja kilinganligi tugrisidagi ma’lumot muxim urin egallaydi. Shu kasallik uchun tipik xurujlar bulganda bezgakni aniklash kiyinchilik tugdirmaydi. Birok tugri navbatlashib turadigan xurujlar bulmaganda yoki xarorat doimiy xarakterda bulganda xatto epidemiologik shart sharoitlar bulganida xam, bu kasallikka tashxis kuyish kiyin. Lekin shunday xollarda xam xar 2 soatda xarorat ulchab turilsa, tana xaroratidagi uzgarishlardan kandaydir konuniyatni ilgab olish mumkin. Xatto tipik klinik manzarada xam bezgak tashxisini tasdiklash maksadida mikroskop ostida bezgak plazmodiumlarini topish uchun konni G’surtma, yugon tomchiG’ tekshirish zarur.
Bezgak plazmodiysi bemor konida doimo bulishi tufayli tekshirish uchun konni istalgan vaktda tana xarorati meyorida bulganda xam, xuruj vaktida xam olish mumkii. Konni tekshirish bezgak tashxisini aniklashgagina imkon bermay, balki plazmodiyning turt turidan kaysi biri kasallik kuzgatganini aniklashga kumaklashadi. Xamma xollarda, jumladan, bezgak komasida xam konda plazmodiyni topish tashxis kuyishda xal kiluvchi axamiyat kasb etadi.
Parazitologik tekshirish uchun bemordan olingan kapillyar koi yoki venoz kondan foydalaniladi. Bemordan olingan kondan yugon tomchi va surtma tayyorlanadi. Yugon tomchini 1,5 sm diametrda tayyorlab, kuritib sungra Romanovskiy-Gimza usulida buyaladi. Yupka surtmani kuritib bulgach, 3 minut davomida metil spirtida eki 10 minut davomida etil spirtida fiksatsiya kilinadi, sungra buyaladi. Buyab bulgach suv bilan yaxshilab yuvib, kuritib, imersion sistema bilan mikroskop ostida kuriladi G’okulyar 7X, ob’ektiv 90XG’. Xar bir preparatdan 100 ta katak kuriladi plazmodiylarni kichikrok maydonidan topilishidan kat’iy nazarG’ aks xolda kombinatsiyalashgan invaziyani aniklashga imkon bulmaydi. Yugon tomchida parazit 40 marotaba kup aniklanadi, lekin kaysi tipga mansubligini bilish kiyin bulgani uchun surtma kuriladi. Konda bezgak bor yoki yukligi xakida anik fikrga kelish uchun bir kunda 4-6 marotabagacha namuna kilish mumkin. Plazmodiyning kaysi turi kasallik kuzgatganini bilish ularning morfologik tuzilishidan foydalanamiz. Bezgak plazmodiysining kondagi mikdorini va uning rivojlanishning kaysi fazasida ekanligini aniklash xam katta klinik axamiyatga ega. Chunki konda shizontlarni bulishi va parazitemiyani intensivligi katta bulsa emon okibatlardan darak beradi. Parazitemiyani intensivligi yugon tomchi kuraetganda bitta katakda nechta parazit borligiga boglik: 1-10 plazmodiy 100 ta katakda bulsa 1mkl konda 5-50 ta parazitga tugri keladi(Q); 1-10 plazmodiy 10 ta katakda bulsa 1 mkl konda 50-500 ta parazitga tugri keladi (QQ); 1-10 plazmodiy 1 katakda bulsa 1 mkl konda 500-5000 ta parazitga tugri keladi (QQQ); 10 va undan ortik plazmodiy 1 katakda bulsa, 1 mkl konda 5000 va undan ortik parazit buladi (QQQQ). 1 mkl konda 100000 dan ortik plazmodiy bulsa, yoki 5% dan kup eritrotsitlar jaroxatlangan bulsa, bezgak noxush okibatlar bilan tugashi mumkin.
Serologik tekshiruv (RNIF, RIF, REMA, RNGA va x.k.) donorlar tanlab olishda, bezgakni notipik, latent formalarini aniklashda xamda zndemik uchogda odamlar nechoglik jaroxatlanganligini bilish bilan kullaniladi.
Gemogrammada anemiya (anizopoykilotsitoz, retikolotsitoz) belgilarinn aniklash, leykopeniya va nisbiy limfotsitozlar xam tashxis kuyishda katta axamiyatga ega.
Do'stlaringiz bilan baham: |
