Materialshunoslik 2016. p65

eri-

tuvchi element

 deb, kristall panjarasi saqlanmagan element esa

eruvchi element

 deb aytiladi va A (B), A — erituvchi, B —

eruvchi deb nomlanadi.

Qotishmalar tarkibiga kirgan elementlarning o‘zaro muno-

sabatlariga ko‘ra, elementlarning eruvchanligi turlicha bo‘ladi.

Misda nikel, nikelda mis xohlagancha eriydi.

---

15

Hamma metallar ham bir-birida yaxshi eriyvermaydi. Ba’zi

elementlar yaxshi, o‘rta, yomon va ba’zilari, umuman, erimas-

ligi mumkin. Rentgen nurlari yordamida tekshirilganda shu narsa

aniqlandiki, eruvchi element atomlari bilan erituvchi element

atomlari o‘rin almashuvi natijasida qattiq eritma hosil bo‘ladi.

Atomlarning bunday o‘rin almashuvi uchun A va B ele-

mentlarning kristall panjaralari bir xil bo‘lishi va atomlar

radiuslari bir-biriga yaqin bo‘lishi kerak.

Odatda, qotishmani hosil qiluvchi asosiy komponentlar-

dan tashqari, qotishma tarkibida oz miqdorda boshqa element-

lar ham mavjud bo‘ladi va ular 

qo‘shimchalar

 deb yuritiladi.

Bu qo‘shimchalar qotishmaga rudani eritib olayotganda yoki

qotishma eritilayotganda tushadi. Ular qotishmaning xossala-

riga  aytarli ta’sir etmaydi.