maruza. Kirish. Neft va gaz geologiyasi soat

(3.16)

bu yerda: – i- ta quduqqa to‘g‘ri keluvchi maydon;

- i- ta quduqning statik bosimi;

n- quduqlar soni.

O‘rta muallaq hajm bo‘yicha qatlam bosimida faqat maydon hisobga olinmasdan, har bir quduqga to‘g‘ri keluvchi o‘rtacha qatlam qalinligi ham hisobga olinadi va quyidagi ifoda orqali hisoblanadi:

(3.17)

O‘rtacha qatlam bosimi izobar haritasi bo‘yicha aniqlanadi.

Boshlang‘ich qatlam bosimi – bir gurux qidiruv quduqlarini sinov ishlatish davrida aniqlangan o‘rtacha qatlam bosimi.

Uyumlar ishlatish jarayonida qatlamga ta’sir etuvchi ishchi agentlarni haydash kuchaytirilganda yoki chegaralanganda qatlam bosimi o‘zgaradi. Shuning uchun konni ishlatish vaqtida aniq holatiga baho berish uchun o‘rtacha qatlam bosimi aniqlanadi va vaqt bo‘yicha bosimni o‘zgarish grafigi quriladi. Aniqlanib boriladigan bosim qatlam joriy bosimi deyiladi.

Bundan tashqari yuqorida sanab o‘tilgan bosimlardan boshqa uyumlarni ishlatish davrida haydash tizimidagi bosim va qatlamdan suyuqlik olish tizimidagi bosimlar tushunchasi kiritiladi.

Neft konlarini ishlatish jarayonida qatlam bosimi holati to‘g‘risida tizimli nazorat olib boriladi, natijalar bo‘yicha qatlam bosimi holati muhokama qilinadi, zaruriy hollarda qatlamga haydaladigan ta’sir etuvchi agentlar hajmini kuchaytirish yoki kamaytirish bo‘yicha tuzatishlar kiritiladi hamda kon alohida uchastkasi yoki butun kon bo‘yicha ishlatish jarayonini boshqarish uchun boshqa choralar qo‘llaniladi. Quduqlardagi qatlam bosimi qirg‘ich simda quduq tushirilgan chuqurlik manometrlari yordamida o‘lchanadi.

Yer usti yuzasidagi harorat har xil bo‘lib, katta qiymat chegarasida o‘zgaradi. U quyosh nurlarining yoritishiga bog‘liq. Yer yuzasida harorat tebranishi uncha katta bo‘lmagan chuqurlikda haroratning o‘zgarishiga olib keladi. Kunlik haroratning tebranishi bir metr chuqurlikda so‘nadi, yillik esa taxminan 15 metr chuqurlikda so‘nadi. Bunday sath neytral qatlam deb ataladi, undan pastdagi qatlamlarda harorat yerning chuqurligidan keluvchi issiqlik oqimi ta’sirida doimiy va bir tekisda o‘sadi. Yer qobig‘ining yuzasida haroratni ajratish chegarasi quyoshdan keladigan va maydonning ichki issiqligiga bog‘liq bo‘lib, qatlam doimiy musbat yoki manfiy haroratli hisoblanadi. Pastki qatlamlarda doimiy manfiy haroratlar ko‘p yillik muzli tog‘ jinslarida joylashadi. Pastki qatlamlarda chuqurlik o‘sishi bilan musbat harorat oshib boradi.

Bunday tog‘ jinslarining qalinligi o‘zgarib turadi va ba’zi bir uchastkalarda 500-700 metrgacha yetdi. Yer sharida bunday tog‘ jinslari quduq maydonining 10 % ini egallaydi.

Chuqurlik o‘zgarishi bo‘yicha haroratning 10 ga oshishiga geometrik pag‘ona deyiladi. U o‘rtacha 33 metrga to‘g‘ri keladi. Chuqurlikdagi haroratning o‘zgarishini tavsiflash uchun geometrik gradiyentlardan foydalaniladi.

Geometrik gradiyent - tog‘ jinsi haroratining har 100 metr oraliqda chuqurlashgandagi doimiy musbat haroratidir.

Quduqlarni burg‘ilashda har bir qirqimning haroratini bilish muhim. Chunki konlarni ishlashda va uyumni ishlatish jarayonida har xil geometrik-texnik tadbirlarning texnologik sxemalarini tuzishda bu ma’lumotlardan foydalaniladi.