Marketing darslik

Qisqa xulosalar 
Marketingning eng muhim va ajralmas tarkibiy qismi mahsulotni 
sotish va taqsimlash hisoblanadi. Bu jarayonda tashkiliy nuqtai nazardan 
eng murakkab vazifa - ishlab chiqarilgan mahsulotni iste‟molchiga 
yetkazish hal etiladi. 
Taqsimot yo„li aniq bir tovar yoki xizmatning ishlab chiqaruvchidan 
iste‟molchi sari harakatida ularga bo„lgan mulk egasi huquqini o„ziga 
oladigan yoki boshqaga berishga yordam ko„rsatadigan firmalar yoxud 
ayrim shaxslar majmuidan iboratdir. 
Taqsimot kanalining bosqichi, tovar va unga egalik huquqini pirovard 
xaridorga yaqinlashtirish yo„lida u yoki bu ishni bajaradigan har qanday 
vositachidan iboratdir. Taqsimot kanalining quyidagi bosqichlari bor: 
1. Nol bosqichli kanal yoki bevosita marketing kanali ishlab 
chiqaruvchi va iste‟molchidan iborat. Ishlab chiqaruvchi iste‟molchildarga 
o„z tovarlarini joyma-joy tashib yurib (ko„chma savdo), jo„natish yo„li 
bilan yoki o„z firma do„konlari orqali sotadi. 
2. Bir bosqichli kanal o„ziga ishlab chiqaruvchi, vositachi va 
iste‟molchini qamrab oladi. Iste‟mol bozorida, odatda, bu vositachi 
chakana savdogar (do„kondor), sanoat mahsulotiga oid tovarlar bozorida 
esa savdo agenti yoki broker hisoblanadi. 
3. Ikki bosqichli kanal o„ziga ishlab chiqaruvchi, ikki vositachi, 
iste‟molchini qamrab oladi. Iste‟mol tovarlari bozorida ulgurji va chakana 
savdogarlar 
shunday 
vositachilar hisoblanadi. Sanoat mahsulotlari 
bozorida ular sanoat distibyuteri va dilerlar deb ataladi. 
5. 
Uch bosqichli kanali o„ziga ishlab chiqaruvchi, uchta vositachi va 
iste‟molchini qamrab, ko„p hollarda ulgurji va chakana savdogarlar 
o„rtasida mayda ulgurji (xaridorlar) faoliyat ko„rsatadi. U yirik ulgurji 
savdogar xizmat ko„rsatmaydigan kichik savdo korxonalariga sotadi. 
Chakana savdo aholiga to„g„ridan - to„g„ri tovar sotish va xizmat 
qilish bilan bog„liq bo„lgan tadbirkorlik faoliyatini o„z ichiga oladi. 
Chakana savdo tovarlar assortimentining shakllanishida qatnashadi. 
Xaridorlarga tovarlar sifat ko„rsatkichlari to„g„risida axborotlar beradi. 
Tovarlarni saqlash, qo„shimcha ishlash, narxlarni o„rnatish va boshqa 
vazifalarini bajaradi. Natijada tovarlarning oxirgi iste‟molchilari bilan oldi 

---

148 
- sotdi shartnomasini bajaradi. Chakana savdo mulkchilik shakli, usuli va 
xizmat ko„rsatishlari bilan turlanadi. 
Ulgurji savdo umumlashgan vositachi hisoblanadi va ko„pchilik 
vazifalarni bajaradi. Ulgurji savdodan sanoat korxonalari, tijorat firmalari 
va davlat muassasalari ulgurjisiga tovar sotib olishlari mumkin. 
Savdo qilishning yangi turlariga internet, elektron pochta, to„g„ri-
to„g„ri marketing, franchayzing va boshqalarni kiritish mumkin