Marketing darslik

4.2-rasm. Ichki omillar (mikromuhit omillari) 
Makromarketing faoliyati korxona darajasidan chetga chiqadi va turli 
birlashma, konsepsiya, uyushmalar va umuman tarmoq darajasida amalga 
oshiriladi. 
Yanada kengroq ma‟noda makromarketing tushunchasi mamlakatning 
jami xo„jaligi miqyosida mahsulotlarni yaratish va uning pirovard 
iste‟molchisi tomon ko„chish harakati hayotiy jarayonda qatnashadigan 
faoliyati va muassasalarni birlashtiradigan tizimdir. Bu tizim barcha ishlab 
chiqarish savdo, transport, reklama axborot va boshqa marketing 
vazifalarini bajaradigan korxona va xizmatlarni qamrab oladi. 
Makromarketingning vazifasi butun mamlakat bo„yicha moddiy 
boyliklar va xizmatlar oqimini boshqarishni tartibga solishdan iborat.
Turli darajadagi boshqarish vositalari va usullari o„zaro farq qiladi. 
Korxona darajasida asosan marketing-miks vositalaridan foydalaniladi. 
Undan yuqoriroq darajalarda investitsiya siyosati, narxlarni boshqarish, 
ilmiy tadqiqot va tajriba-konstruktorlik ishlari va shunga o„xshash faoliyat 
turlari ta‟sir ko„rsatadi. 
Quyidagi 
4.3–rasmda 
esa 
marketing 
makromuhiti 
omillari 
keltirilmoqda.
Tovarlar va xizmatlar 
Bozor tomon harakatlanish 
kanallari 
Bozordagi joylashishi (o„rni) 
Narx va narxni shakllantirish 
Kadrlar 
Ichki 
holat
(situatsiya) 
tahlili 

---

58 
 
 
4.3- rasm. Marketing makromuhiti omillari 
 
Marketingni qo„llash sohalari va obyektlariga muvofiq quyidagi 
holatlarga ko„ra guruhlash mumkin: 

ichki marketing; 

tovarlar bo„yicha marketing; 

eksport marketingi; 

import marketingi; 

ilmiy -texnik marketing; 

to„g„ridan-to„g„ri mablag„ (investitsiya) kiritish marketingi; 

xalqaro marketing; 

notijorat faoliyati sohasidagi marketing; 

ijtimoiy g„oyalar marketingi. 
Ichki marketing qoidaga ko„ra, bir tomon doirasida tovar va 
xizmatlarni sotish masalalari bilan bog„liq. Amalda barcha korxonalar 
avval ichki bozorga kiradi, yuqori natijalarga erishgandan keyin esa, ya‟ni 
raqobatbardosh mahsulotlarni yaratgandan keyin tashqi bozorga chiqadi. 
Tovar va xizmatlar marketingi (tovarlar bo„yicha marketing) 
samarali sotishni tadqiq qilish, tovar va xizmatlar turlari bo„yicha 
tadbirkorlik 
faoliyatining 
foydaliligini 
ta‟minlashni ko„zda tutadi. 
Masalan, xorijda sanoat tovarlari marketingi, iste‟mol tovar va xizmatlar 
marketingi ishlab chiqilgan. 
Eksport marketingi yangi xorijiy sotish bozorlarini quyidagicha 
tadqiq qilish, firma mahsulotlarini sotish uchun xorijiy sotish xizmatlarini 
Demografik omillar 
Iqtisodiy omillar 
Ilmiy-texnik omillar 
Tabiat omillari 
Ijtimoiy-madaniy omillar 
Siyosiy-huquqiy omillar 
Marketing 
makromuhiti 

---

59 
tashkil qilishni ko„zda tutadi. Import marketingi yuqori samarali 
xaridorlarni ta‟minlash uchun bozor tadqiqotlarining alohida shakllarini 
ko„zda tutadi. 
Ilmiy-texnik marketing xaridning ilmiy-texnik faoliyat natijalari: 
patentlar va litsenziyalarni sotish va xarid qilish qismidagi marketing 
tadqiqotlari, fan-texnika taraqqiyoti yo„nalishlarini o„rganish, tegishli 
tomonlar patent huquqlari masalalari va boshqalar bilan bog„liq. 
To„g„ridan-to„g„ri marketing kiritish marketingi o„z ichiga xorijiy 
faoliyatni tadqiq qilish, yangi korxona ishining imkoniyatlari (biznes-reja 
turlari), uning sotish faoliyatini chuqur va har taraflama tahlil qilishni, 
hamda kompaniya manfaatlari va korxona qurilgan mamlakat qonunini 
hisobga olgan holda tashqi bozorda sotish tadqiqotlarini o„z ichiga oladi. 
Xalqaro marketing, tashqi iqtisodiyot, tashqi savdo marketingi deb 
ham ataydilar, mahsulotni xorijda qurilgan milliy korxonalarda sotishni 
ko„zda tutadi. U ishlab chiqarish, sotish vazifalarining juda kattaligi bilan 
farqlanadi, asosan ko„p sonli mamlakatlar hududlarini qamrab oluvchi 
transmilliy kompaniyalarga javob beradi. 
Notijorat faoliyati sohasidagi marketing asosan alohida tashkilot yoki 
alohida shaxsga nisbatan jamoaning ijobiy fikrini yaratish masalalari bilan 
bog„liq. 
Ijtimoiy marketingni qo„llashning eng muhim sohasi rivojlanadigan 
mamlakatlarda oilani rejalashtirish, qariyalar va kasallarga e‟tiborni jalb 
qilish 
ayrim 
ijtimoiy 
zaruratlarga 
xayriya 
qilishga 
tayyorlikni 
rivojlantirishdan iborat.