Марказий осиё давлатлари

Aholisi. 
Turkmaniston ko’p millatli davlat. Mamlakat aholisining 68% turkmanlar, 13% 
ruslar, 8,5% o’zbeklar, 3% qozoqlar va boshqa millat vakillaridan iborat (tatar, ukrain, arman, 
ozarbayjon va boshq.). Aholining tabiiy o’sishi bir muncha yuqori. Tug’ilish koeffitsienti 
19/1000 va o’lim koeffitsienti 6/1000, tabiiy o’sish koeffitsienti 1,7/1000 kishidan iborat. 
Aholining o’rtacha zichligi har bir km
2
ga 11 kishi bo’lib, MDH orasida eng past ko’rsatkichni 
egallaydi. Aholi asosan daryo vodiylarida va Kapetdog’ tog’oldi mintaqasida bir muncha zich 
joylashgan. SHahar aholisi mamlakat aholisining 44%ni tashkil qiladi. Yirik shaharlari – 
Ashxobod, Turkmanobod, Toshhovuz, Mari, Turkmanboshi, CHorjo’y. 

---

Xo’jaligi. 
Mamlakatning asosiy xo’jalik ixtisoslashuvi – neftь va tabiiy gaz qazib 
chiqarish va uni qayta ishlash, tabiiy-kimyoviy xom-ashyolar, ingichka tolali paxta, pilla va 
qorako’l yetishtirish bilan shug’ullanadi. Yalpi ichki mahsulot ishlab chiqarishda sanoat 50%, 
qishloq xo’jaligi 18% va xizmat ko’rsatish sohalari 32% tashkil qiladi. Jahon iqtisodiyotiga 
nihoyatda bo’sh integratsiyalashgan. 
Sanoati.
Sanoatda yetakchi tarmoqlar gaz, neftь, elektroenergetika, kimyo, yengil va 
oziq-ovqat, qurilish materiallari sanoatidir. Gaz sanoati mamlakat yoqilg’i-energetika 
majmuasidagi bosh tarmoq. Tabiiy gaz zahiralari va uni qazib olish bo’yicha MDH o’rtasida 2-
o’rinda (Rossiyadan so’ng) turadi. Asosiy gaz havzalari – SHadlik, May, Gazo’choq, Naip, 
Gugurddog’ va boshqalar. Turkmaniston Ukraina va Kavkazorti davlatlariga tabiiy gaz eksport 
qiladi. Neftь sanoati mamlakat g’arbida rivojlangan. Nebitdog’ – yirik neftь qazib chiqaruvchi 
rayon va Turkmanboshi shahri neftni qayta ishlovchi sanoat rivojlangan shahardir. Qazib olingan 
neftning bir qismi O’zbekistonda qayta ishlanadi. Elektroenergetika tabiiy gaz asosida 
ishlaydigan IESlardan iborat. Yirik IES lar Turkmanboshi, Nebitdog’, Turkmanobod, Mari, 
Gugurddog’da shuningdek Buzmayinda GES qurilgan. Yiliga 130 mlrd. kVt/s dan ortiq elektr 
energiyasi hosil qilinadi. 
Kimyo sanoati
– natriy sulьfat, yod, brom, oltinguturt, mineral o’g’itlar (CHorjo’y 
shahrida Qozog’iston fosfati asosida ishlaydigan zavod qurilgan), ftorli alyuminiy va boshqa 
mahsulotlar ishlab chiqaradi. Mashinasozlik va metallni qayta ishlash korxonalari – teplovoz va 
avtomobilь ta’mirlash, markazdan qochma nasoslar ishlab chiqarish, kulьtivatorlar, 
elektrokabelь, gaz plitalari, oziq-ovqat sanoati uchun jihozlar ishlab chiqaradi.
 
Engil sanoat
– paxta, jun, pillani dastlabki qayta ishlash, ip-gazlama, jun va shoyi 
gazlamalar, gilamchilik, trikotaj, qorako’l oshlash, tikuvchilik korxonalaridan iborat. Poyabzal 
sanoati - ko’nchilik, poyabzal fabrikalari, oziq-ovqat sanoatida un-yorma, sut va go’shtni qayta 
ishlash, qandolatchilik, baliq konservalari korxonalari, shuningdek, qurilish, poligrafiya va 
shisha sanoati korxonalari Ashxobod, CHorjuy, Mari, Turkmanboshi, Toshhovuz va boshqa 
shaharlarda joylashgan. 
Q