M. F. Ziyayeva xirurgik kasalliKlar bilan og‘rigan va intensiv terapiyani o‘tayotgan beMorlarda HaMsHiraliK parvarisHi

Me’da va o‘n ikki barmoqli ichak yarasining 
xirurgik asoratlari
Me’da va o‘n ikki barmoqli ichak yarasi kasalligining xirurgik 
asoratlari  ko‘p  tarqalgan  bo‘lib,  20–40  yoshdagi  erkaklar  ko‘p 
kasallanadi.  Me’da  va  o‘n  ikki  barmoqli  ichak  yara  kasalligining 
kelib chiqishiga talaygina omillar (mexanik, kimyoviy va hokazo) 
sabab  bo‘lishi  mumkin,  degan  fikrlar  bor.  Asoratlanmagan  yangi 

---

139
yaralarda shilliq parda osti qavatini qisman egallagan shilliq parda 
nuqsonigina bo‘ladi.
Uzoq  davom  etgan  yara  chetlari  chandiqlanib,  chandiqli 
yallig‘ lanish  –  kallyoz  yara  hosil  bo‘ladi.  Ba’zan  yara  qo‘shni 
a’zolar  (charvi,  ko‘ndalang  chambar  ichak,  me’da  osti  bezi) ga 
o‘tib,  ularga  yopishadi  –  penetratsiyalovchi  yara  hosil  bo‘ladi. 
Yara  me’daning  chiqish  bo‘limida  yoki  o‘n  ikki  barmoqli 
ichakning  boshlang‘ich  qismida  bo‘lganda  bu  bo‘lim  keskin 
torayib  qolishi  mumkin.  Buni  stenozlovchi  yara  deyiladi. 
Yara  qorin  bo‘shlig‘iga  erkin  yorib  kirganda  uni  teshib  kirgan 
(perforativ)  yara  deyiladi.  Uzoq  vaqtgacha  tuzalmaganda  yara 
rakka aylanishi mumkin.
Klinikasi.  Kasallik  bir  necha  yilgacha  cho‘ziladi  va  odatda, 
mav sumiy xarakterga ega bo‘ladi – bahorda va kuzda zo‘rayadi. 
Bemorlar  to‘sh  osti  sohasidagi  og‘riqdan  nolishadi.  Og‘riq  ovqat 
yeyilgan  zahoti  (ilk  og‘riqlar),  2–3  soat  o‘tgach  (kech  og‘riqlar) 
va  ko‘p  vaqt  o‘tgandan  so‘ng  (ochlik  og‘riqlari)  paydo  bo‘lishi 
mumkin.  Me’daning  yara  kasalligida  paypaslab  ko‘rilganda 
og‘riq  to‘sh  osti  sohasida,  o‘n  ikki  barmoqli  ichak  yarasida 
to‘sh  osti  sohasining  picha  o‘ng  tomonidan  qayd  qilinadi,  og‘riq 
penetratsiyali  yaralarda  ancha  qattiq  bo‘ladi.  Ko‘pincha  og‘riq 
qusish  bilan  o‘tadi.  Stenozlovchi  yaralarda  qusish  ayniqsa  aniq 
ko‘rinadi, bunda me’dada ovqatning turib qolishi kuzatiladi.
Me’da va o‘n ikki barmoq ichakning yara kasalligi ko‘pincha 
me’da shirasining kislotaliligi anchagina oshganda paydo bo‘ladi. 
Diagnostikada  endoskopik  va  rentgenologik  tekshirishning 
muhim ahamiyati bor. Kontrast modda (bariy sulfat) yuborilganda 
yara  chuqurchasini  aniqlash  mumkin.  Hozirgi  vaqtda  maxsus 
asbob  –  gastrofibroskop  yordamida  me’da  shilliq  pardasini 
bevosita ko‘zdan kechirish bilan aniq tashxis qo‘yilmoqda.
Davosi. Yangi yaralarda konservativ terapiya tavsiya qilinadi. 
U  suyuq  va  muloyim  ovqatlar  tayinlash,  ruhan  orom  berish, 
chekish  va  ichkilik  ichishni  tashlashdan  iborat.  Sanatoriy-
kurortlarda mineral suvlar bilan davolash katta yordam beradi.

---

140