L. R. Ayrapetyans, A. A. Pulatov

MS^/SwWAV.

30-va31-rasmlar.

Kchma va osma halqalar. Ikki turdagi halqalardan: kchma -tezkor tp uzatishlami takomillashtirishda (30-rasm) va osma -balandlatib uzatiladigan tpning aniqligini takomillashtirishda (31-rasm) foydalaniladi. Ko'chma halqalarning diametri 80-100 sm blib, poldan 3,5^,0 m oraliqda vertikal ravishda joylashtiriladi. Osma halqalaming diametri 50-80 sm blib, tr yaqinida yoki trga (yoki trosga) gorizontal ravishda (4,2-zonalarda) matiladi.

Uzaytirilgan tr. Zalning butun byi byicha tortiladi. Uzaytirilgan trlar yin texnikasi va taktikasi byicha tkazilayotgan mashulotning motor zichligini oshiradi. Maydonchani qismlarga blib, vazifali quv yinlarini tashkil etishda qllaniladi.

Amortizatorli tpIar. Zalning burchagiga matiladi (32-rasm). Tpga charmli petlya tikiladi (yelimlanadi) (a) va unga rezinkali boichlar biriktiriladi (b). Rezinkali boichlar sifatida tibbiy rezinka bintlardan foydalaniladi. Boichlarning bsh qismi tomoniga karabinlar biriktiriladi (v) va ular yordamida qurilma kerakli

84

balandlikiarda petlyali (d) ramalarga (g) rnatiladi. Zarbadan sng tpning uzoq muddat tebranishi oldini olish uchun tpdan polga tomon mustahkam shnur (e) tortib qyiladi. Trenajyor hujum zarbasini berishdagi harakat uyunligini rivojlantirishda qIlaniladi.

9

32-rasm.




^J-JjjSmni
Tpni tutib turuvchi moslama. Bu qurilma zarba berish harakatlarini (tp kiritish, hujum zarbasi) z!ashtirishda qllaniladi (33-rasm). Bu qurilmani tr yonida joylashtirish mumkin blib, bu hujum zarbalarini y¡n sharoitiga yaqinlashtirib bajarish imkonini beradi.

... eop

33-rasm.

85

Tr ustidagi tp. Tr ustiga prujinali koptoklar ilingan tros tortiladi. Ushbu qurilmadan tr ustidan q! panjalarini raqib tomonga chiqarib tsiq qyish texnikasini rgatish va takomillashtirishda foydalaniladi. Qurilmani trdan turli balandlik va oraliqda rnatish mumkin.

Tldirma tplar. Odatda, asosiy va maxsus jismoniy sifatlarni tarbiyalashda 1-2 kg li tldirma tplardan foydalaniladi. Ular yin sharoitiga yaqinlashtiriigan harakatlar, ayniqsa, tezkorlik-kuch sifatini rivojíantirib, biomexanik harakatlar apparatining shakllanishini ta’min-laydi.

Aramchilar. Aramchilarda bajariladigan mashqlar sakrov-chanlik, harakat uyunligi va sakrash chidamliligini tarbiyalashda qllaniladi.

Panjalar uchun trenajyorlar. Devorga rnatilgan kronshteynga 3-4 sm li traba gorizontal ravishda biriktirilib, unga yuk osilgan tros ulanadi (34, a-rasm). Trubalami burash bilan yuk yuqoriga va pastga tushiríladi. Boshqa turdagi trenajyor bilan (34, b-rasm) yukni statik ravishda ushlab turiladi. Bu trenajyorlardan ql panja kuchini oshirishda foydalaniladi.

Sakrovchanlikning sish dinamikasini nazorat qilish va baholab borish V.M.Abalakovning sakrovchanlik darajasini aniqlashga mljal-langan diagonal ekran-lchov moslamasi yordamida amalga oshirilishi mumkin(35-rasm).

a

34-rasm.

3=РСИ

86

IWSim

o

35-rasm.

Shtanga, qadoq toshlar (16, 24, 32 kg) va yima gantellar. Kuch, sakrovchanlik, tezkorlik-kuch va sakrovchanlik-chidamliligi, kuch-chidamliliklarinl rivojlantirishda keng qlianiladi.

Mashulotlarda yuqorida sanab ti!gan asbob-anjom, qurilma-lardan tashqari tennis koptoklari (oddiy va oirlashtirilgan), rezinkalar, prujinali espanderlar, oiriashtirilgan belbolar, oyoq va qlning qismlariga taqiladigan oirlashtiriIgan bolamlar va boshqa turdagi asbob-anjom, qurilma, jihozlardan ham foydalaniladi.

«Voleybol texnikasiga rgatish» mavzusi byicha nazoratsavollari

1. 
   rgatish jarayonining mohiyati va qisqacha mazmuni nimalardan ¡borat?
   

1. 
   Dastlabki rgatish jarayoni qanday ahamiyatga ega?
   

2. 
   rgatish bosqichlari qanday nomlanadi* ushbu bosqichlarda qanday uslub va vositalardan foydalaniladi?
   
3. 
   «rgatish» va «trenirovka» qanday mantiqiy farqlar bilan izohlanadi?
   
4. 
   Texnik usullarga rgatishda qanday anjom, moslama va texnik vositalardan foydalanish mumkin? Misollar keltiring.
   

2. 
   Texnik-taktik mahorat darajasi qanday baholanadi?
   

87

7. YIN TAKTIKASIGA RGATISH

yin malakalari texnikasiga rgatishda shu malakalarni (tp qabul qilish va uzatish, tp kiritish, zarba berish, tsiq qyish) muayyan taktik maqsadda amalga oshirilishiga uru berilishi lozim.

yin taktikasiga rgatish jarayoni ham yin texnikasini zlashtirishda qllaniladigan uslublar, vositalar (texnik va taktik mashqlar ustunligida), bosqichlar va pedagogik prinsiplar asosida amalga oshiriladi.

7.1. Hujumda qllaniladigan yakka taktik harakatlarga rgatish

Tp uzatish. Tayyorlov mashqhm:

1. 
   Krsatmaga (signalga) binoan: harakatlanish vaqtida turli usullarda tezlanishlar: tezlanishlar davomida turli usulda (sakrab, hatlab, sirpanib va hokazo) txtash; harakatlanish turini zgartirish; harakatlanish va tezlanish ynalishini zgartirish; harakatlanish tezligini zgartirish.
   
2. 
   Shu mashqlar (harakatlanish va tezlanishlar)ni turli usullarda tldirma tpni ilib olish va otish (uzatish) bilan bajarish; krsatma (signal) byicha tp uzatish ynalishini tanlash.
   

" 3. Tldirma tpni z ustiga tashlab, z sheriklari harakatlarini kuzatish; sheriklarini hatti-harakatiga qarab, tpni z ustiga yoki sherigiga tashlash balandligini, ynalishini va tezligini zgartirish; bsh joyga yoki kutilmaganda sherigiga tpni tashlash.

Yndashtiruvchi mashqlar. Shuullanuvchilar tayyorlov mashqlarini mukamma) o'zlashtirganlaridan sngyuqorida qayd etilgan mashqlarga maxsus krsatma (signal) yoki turli vaziyatlarga nisbatan harakatlanish turini tanlash elementlari kiritiladi. Bunday mashqlar qUashda «oddiydan murakkabga» prinsipida ijro etilishi lozim.

I. Turli usuilarda harakatlanish vaqtiva quyidagi dlementlarnn taqlid qilish: krsatma (signal) byicha «ikkinchi» tpni uzatish - bu mashq maydonda joylashgan holda va sakrab ijro etiladi: pastdan tp qabulqilish,zarbaberish.