Курс иши мавзу:Ўзбекистонда миллий валютанинг муомалага киритилиши. Бажарди


Узбекистон Республикасида мустакил пул тизимининг жорий килиниши



Download 56,25 Kb.
bet3/6
Sana23.02.2022
Hajmi56,25 Kb.
#149605
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
Кабулов Агзам Мек-57(2)

2.Узбекистон Республикасида мустакил пул тизимининг жорий килиниши
Маълумки хар бир давлат узининг пул тизимига эга булади Узбекистоннинг мустакил давлат сифатида ажралиб чикиши унинг мустакил пул тизимига эга булишини килди. Мустакил пул тизими жорий килинишининг 1 боскичи 1993йилдан бошлаб сум-куполарнинг муомалага чикарилиши хисобланади. Узбекистон пул тизимини куришнинг иккинчи боскичи - 1994йил июлдан бошлаб миллий валюта-сум нинг муомалага чикарилиши булинип Узбекистон тарихида жуда катта ахамиятгаэга. Хар бир давлатнинг пул тизими маълум элементлардан ташкил топади ва конун асосида юкори давлат органлари оркали бошкариб борилади. Узбекистон Республикаси пул тизими элементлари куйидагилар хисобланади:
- пул бирлигининг номи;
- пул бирлигининг турлари -коғаз ва металл пуллар;
- упарни муомалага чикариш коидалари;
- пул, кредит, валюта бошкарувини амалга оширувчи давлат органлари;
- накд пулсиз тулов айланмаси ва кредит пуллар (чек, вексель) муомаласини олиб боришда давлат томонидан белгиланган шартлар;
- миллий валютани четга олиб чикиш ва четдан олиб келиш коидалари;
- халкаро хисоб-китобларни таш кил килиш асослари;
- миллий валютани чет эл валютасига алмаштириш тартиби ва давлат томонидан урнатилган валюта курси. Алохида олинган давлатнинг пул тизими уз хусусиятларига эга булиб, унинг элементлари у ёки бу томон га узгариши мумкин. Пул тизими ижтимоий хаётнинг кузгуси хисобланади, десак хато булмаса керак. Шунинг учу н ижтимоий ишлаб чик,ариш жараёни пул тизимини объектив талаблар, яъни пул тизимининг ягона булиши, пул бирлиги кийматининг доимийлиги ва пул муомаласининг талабга караб узгариб туриши кераклигини куяди. Собик, СССРнинг давлат сифатида таркалиб кетиши марказлашган пул тизимининг хам тугашига олиб келади. Натижада баъзи республикалар рублни миллий валютаси сифатида ишлатиб тургани холда, уз пул сиёсатини олиб борди. Эстония, Латвия, Литва, Украин
биринчи булиб рубль зонасидан чикиб уз миллий валютасини кабул к,илишди. Кейинчалик, Озарбайжон, Кирғизстон ва Молдавия республикалари бу йуналишни давом эттирдилар. Рубль Тизимида вужудга келган тартибсизликлар, миллий валюталар ва купонларнинг муомалага чикарилиши, ягона пул-рубль зонасининг тугашига, унинг хар хил курсга эга булишига олиб келади. 1992 йил охи рига келиб Россияда товарлар бах.осининг Ойлик усиши 25-30 фоизгача кутарилди. Москва валюта биржасида рублнинг номинал к,иймати бир долларга 125 рублдан, 1992 йил декабрда 485 рублгача, 1993 йил мартда 1 доллар 660 рублгача тенглашди. Пул кадрининг тушиши, накд пул етишмовчилигига, охири эса иш хаки, нафакаларни тулашда к,ийинчиликлар булишига олиб келди. СССР давридаги охирги банклар туғpисидаги конунга асосан давлат банки урнига Марказий банк, мустакил давлатларда Марказий (ёки миллий) банклар таш кил к,илинди. Россия Марказий банки пул эмиссияси билан боғлиги булган операцияларни бажариш хукукини уз кулига олди. Бундан ташари, давлат пул белгиларини босиб чикарувчи муассаса Россияда жойлашган эди. Мустахил давлатлар Марказий банкларининг пул муомаласини олиб бориш буйича харакатлари чеклаган эди. Натижада пул такчиллиги юзага келди ва у алохида олинган республикаларда хар хил даражада намоён булди. Масалан Россия Марказий банки муомалага чикарган пулларда Россиянинг салмоғи 1991 йил декабрда 64 фоизни тaшкил килган булса, 1992 йил июнга келиб эмиссия нинг 77 фоизи Россиян инак.д пул билан таъминлашга Йуналтирилган. Колган барча Республикаларни накд пул билан таъминлаш учун муомалага чикарилган пулларнинг факат 23 фоизигача сарфланган, яъни бошка республикалар эхтиёжини пул билан таъминлаш салмоғи тушиб кетган. Масалан, Белоруссия, Грузиянинг салмоғи 3 фоиздан 1,5 фоизгача, Украина ва Болтик. Буйи республикаларининг салмоғи янада прок. киск.арган. Узбекистонда хам пул ресурслари такчиллиги накд пулга булган талабнинг кондирилмаганлигида намоён булган. Шу иктисодий танглик шароитида пул тизимини шакллантириш буйича мустакил давлатлар олдида икки мукобил йул турарди.
- Ягона пул тизими зонаси - рубль зонасида к.олиш ва ягона пул сиёсатини олиб бориш;
Уз миллий валютасини муомалага чикариб, уз пул тизимига эга булиш ва ушни мамлакатлар инфляциясидан узини химоя килиш. Пул такчиллиги давом килаётган ва Россия рубллари баркарор булмаган шароитда пул такчиллигини йукотиш максадида кпгина республикалар, жумладан, Узбекистонда хам мустакилликнинг биринчи йилларида пул тизимини шакллантириш лойихаси тузилди. Юкорида таъкидлаганимиздек, муомалага купон талонлар чик.арилди ва кейинчалик Узбекистон узининг миллий валютасини муомалага чикарди. Узбекистон миллий пул тизимининг асосий элементи булмиш сум жамият манфаатларига хизмат килади. Шунинг учун пул тизимининг асосий вазифаси миллий пулимизнинг кадрини мустахкамлашдан иборат. Бу жуда масъулиятли ва осон булмаган вазифа. Узбекистоннинг уз иктисодиёгини бозор талабларига мос равишда ривожлантиришга к.аратиши, бозор ик.тисодиётига утишда мамлакатимизнинг узига хос хусусиятларига эга эканлиги миллий валютанинг барк.арор булишини такозо килади. Хозирги кунимиз, ик.тисодиётимизнинг ривожланишида амалга оширилаётган ик.тисодиЙ жараёнлар, катта курилишлар ва молиялаштиришлар Узбекистон иктисодий мустакилликка зришиш учун туғри танлаганини курсатиб турибди. Зеро, мустакил пул тизимига зга булмасдан щтисодий жихатдан мустакил давлат барпо этиш мумкин эмас.


Download 56,25 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish