Konstruktsion materiallar texnologiyasi

---

MATERIALSHUNOSLIK VA 
KONSTRUKTSION MATERIALLAR 
TEXNOLOGIYASI 
MA’RUZALAR MATNI 
Yangiyer-2020 
 

---

1-MAVZU: KIRISH. ASOSIY MASHINASOZLIK MATЕRIALLARI 
VA ULARNING XOSSALARI 
Reja: 
1. Fanning predmeti. 
2. Materialshunoslik fanining rivojlanish tarixi. 
3. Metallar va ularning sinflanishi. 
4.Cho‘yan olish uchun ishlatiladigan materiallar. 
5. Domna pechini tuzilishi va ishi. 
6. Domna pechda sodir bo‘ladigan fizik-ximik jarayonlar. 
7. Domna pechini mahsulotlari. 
8. Domna pechining iqtisodiy ko‘rsatkichlari. 
 
Hozirgi vaqtda insoniyat hayotini va jamiyat taraqqiyotini turli mashina, 
mexanizm va apparatlarsiz tasavvur etish juda qiyin. Ma’lumki, har qanday mashina, 
mexanizm va apparatlarning ko’pchilik detallari, metallar va ularning 
qotishmalaridan yasaladi. Mashina va mexanizmlarning detallari materiallariga 
nisbatan xilma-xil talablar qo’yiladi, bu talablar esa shu detallarning ishlash 
sharoitiga bog’liq bo’ladi. Masalan, ko’prik to’sinlari shu ko’prikdan o’tuvchi 
transport vositalarining eguvchi kuchlari ta’siriga bardosh berishi, dvigatel 
ishlayotganda uning podshipnik materiali turli kuchlar ta’siriga chidamli bo’lishi, 
kam yeyilishi kerak. Demak, mashinalarning konstruksiyasiga va ishlash sharoitiga 
ko’ra, ularning ba’zi detallari materiali chuzilishga, ba’zilariniki egilishga, yana 
boshqalariniki esa buralishga va shu kabi deformatsiyalarga yuqori darajada 
qarshilik ko’rsatishi talab etiladi. Ko’p holda mashina detallariga bir necha tur kuch 
bir vaqtda ta’sir qilganligidan, detal materiali bu kuchlarning hammasiga to’la 
qarshilik ko’rsata olishi kerak. Mashina detallari uchun material tanlash masalasi va 
ularni ishlash texnologiyasida uchrovchi bir-biriga zid bo’lgan texnik masalalar bor, 
masalan, puxta detal qimmat turadigan sifatli po’latni talab etsa, nafis ishlov berish 
ularning narxini oshiradi. Demak, bunday hollarda masalani shunday ratsional 
ravishda hal etish kerakki, natijada arzon, puxta va ko’rkam mashina yaratilsin. 
Bunday murakkab injenerlik masalalarini hal etishda "Materialshunoslik" fanining 
ahamiyati katta. "Materialshunoslik" mashina yaratish jarayonida konstruktorlar va 
texnologlar oldida yuz beruvchi murakkab konstruktiv va texnologik masalalarni 
ratsional hal etishga yordam beradi. 
"Materialshunoslik" fani nima va u nimani o’rgatadi?