Kon mashinalari va komplekslari haqida ma’lumotlar reja: Ruda va jinslarni maydalash uchun jihozlar

3. Qazish va kovlab borish ishlari uchun yordamchi jihozlar 
Oxirgi yillarda yordamchi jarayonlarni ham kiritgan holda, barcha ishlab 
chiqarish jarayonlarini kompleks mexanizatsiyalash amalga oshirilmoqda. 
O‘ziyurar mashinalar ishchilarni tashish, jihozlarni va ularga ehtiyot 
qismlarni, turli materiallarni tashish uchun qo‘llaniladi. Maxsus jihozlangan 
o‘ziyurar mashinalardan portlovchi moddalarni tashishda foydalaniladi 
(8.22-
rasm). 
O‘ziyurar yoqilg‘i quyish mashinalari, mashina qismlari va agregatlarni, 
shinalarni almashtirish uchun yuk ko‘tarishli jihozlar bilan jihozlangan ta’mirlash 
mashinalari qo‘llaniladi. Balandligi yuqori lahimlarda ishlar xavfsizligini 
ta’minlash uchun strelasida ko‘tarma platforma mavjud o‘ziyurar qurilmalardan 
foydalaniladi. Ushbu platformalardan shipdagi lahim yon tomonlaridagi mayda 
narsalar, to‘siqlar olinadi, mustahkamlagich qaytadan o‘rnatiladi yoki 
ta’mirlanadi, ancha balandlikda joylashgan shpurlar zaryadlanadi, shuningdek, 
portlatish tarmog‘i yig‘iladi 
(8.21-rasm). 
Bundan tashqari, «Atlas Kopko » 
shved firmasi tomonidan pnevmogidrozarblilar yoki 6-8 m gacha uzunlikda 
teleskopik strelaga o‘rnatiladigan maxsus ilgichlar vositasida mayda-
chuydalarni yig‘ib olish uchun «Skeyltek» o‘ziyurar qurilmasi ishlab 
chiqarilmoqda 
(8.23-rasm)
. 
Relsli transport qo‘llaniladigan konlarda relsli yurishdagi montaj 
kranlari, mustahkamlagichni ta’mirlash, suv chiqarib tashlash ariqlarini 
tozalash, kon mashinalari uzellari va detallarini almashtirish uchun turli osma 
jihozli o‘ziyurar universal agregatlar qo‘llaniladi. Kishilarni tashish (zarur 
bo‘lganda), qazish joylariga jihozlarni, asboblarni va materiallarni etkazish 
relsli ransportdan va yordamchi vazifali ko‘chma lebedkalardan foydalanish 
bilan amalga oshiriladi. 

---

 
8.21-rasm. Portlatish tarmog‘ida montaj (kon, Novomoskovsk. sh.) 
 
8.22-rasm. Portlovchi moddalarni tashish uchun o‘ziyurar mashina ( «Severnыy» koni,
Zaolyarnыy sh.). 
 
 8.23-rasm. «Skeyltek»qurilmasi yordamida keraksiz mayda narsalarni yo‘qotish, firma «Atlas 
Kopko», ( Opyukumpu koni, Finlyandiya). 

---

Ankerli mustahkamlagich qo‘llaniladigan konlarda, ularni tiklash 
bo‘yicha operatsiyalarni mexanizatsiyalash uchun turli xil o‘ziyurar 
qurilmalardan foydalaniladi. «Atlas Kopko» firmasi ankerli mustahkamlagichni 
tiklash uchun yuqori unumdorli «Boltek» o‘ziyurar qurilmasini ishlab 
chiqaradi 
(8.24-rasm).
Ankerli 
mustahkamlagichni tiklash 
bo‘yicha qurilma burg‘ilash 
mexanizmi, avtopodatchik va anker o‘rnatgichli platforma o‘rnatilgan 
manipulyator bilan jihozlangan. Manipulyator qazish joyining har qanday 
nuqtasida har qanday burchak ostida burg‘ilash mexanizmini va anker 
o‘rnatgichni uzatish uchun strelasimon qurilmadan iborat. Burg‘ilash 
mexanizmi sifatida pnevmatik yoki gidravlik perforatorlardan foydalaniladi. 
Ularni qazish joyiga berish manipulyatorda o‘rnatilgan avtopodatchikni 
(odatda, zanjirli) qo‘llash bilan amalga oshiriladi. Burg‘ilash tugashida
burg‘ilash mexanizmi bir tomonga olib qo‘yiladi va anker o‘rnatgich yordamida 
shpurga ankerni o‘rnatish amalga oshiriladi 
(8.25-rasm). 
 
8.24-rasm. Ankerli mustahkamlagichni o‘rnatish uchun«Atlas Kopko» ishlab chiqargan
«Boltek» o‘ziyurar qurilma sxemasi: 1 – rama; 2 – haydovchi kabinasi; 3 – dvigatel bo‘lmasi; 4 
– manipulyator; 5 – manipulyatorning tayanch paneli; 6 –manipulyator pozitsioneri; 7
perforatorni siljitish uchun yo‘naltiruvchi platforma; 8 – perforator; 9 – anker o‘rnatgich 
tizimining avtopodatchigi; 10 – domkratlar (burg‘ilash qurilmasi uchun tayanchlar); 11 –
perforator platformasi pozitsioneri. 
 
8.25-rasm. Anker o‘rnatgich va burg‘ilash mexanizmi uzeli. 

---

 
8.26-rasm. Anker o‘rnatgich podatchigi sxemasi: 1 – 10 ankerga magazin; 2 – ankerlar; 3 – 
burg‘ilash shtangi; 4 – perforator; 5 – ankerlarni uzatish mexanizmi; 6 – avtopodatchik 
platformasi. 
Barcha anker o‘rnatgichlar ankerlar uchun magazin bilan va ularni 
shpurga avtomatik uzatish mexanizmlari bilan jihozlanadi 
(8.26-rasm).
 8.27-rasm. Ankerlarni uzatish mexanizmi: 1 
- 
zarbli perforator ( «split-set» ankerlarini 
o‘rnatish); 2 - podatchak ( «svel-leko ankerlarini o‘rnatish); 3 
- 
aylantirgich (polimer qulfli 
ankerlarini o‘rnatish); 4 
- 
podatchik (temir betonli ankerlarni o‘rnatish).
Ankerlarni mustahkamlashning qo‘llaniladigan turiga ko‘ra, anker 
o‘rnatgichlar shpurga ankerni uzatadigan turli mexanizmlar bilan jihozlanadi 
(8.27-rasm).
8.28-rasm. – Ankerlarni mustahkamlagichni tiklash uchun «Atlas Kopko» firmasining «Boltek»
o‘ziyurar qurilmasi ( «El Soldado» koni, CHili). 

---

 8.29-rasm. «Kabeltek» qurilmasi bilan trosli mustahkamlagichni tiklash ( «Bransvik» koni, 
Kanada).
Ankerlarni mustahkamlashda ishlatiladigan mexanizmga bog‘liq holda, 
ankerli mustahkamlagichni tiklash bo‘yicha qurilma qo‘shimcha butlanadi 
(komplektlanadi). «Svelleks» ankerli mustahkamlagichni tiklashda qurilma 
yuqori bosimli nasos bilan, temir betonli ankerlarni tiklashda esa – sementli 
aralashmani tayyorlash uzeli bilan va uni shpurga berish nasosi bilan, polimer 
qulfli ankerlardan foydalanishda smolali kapsulani berish qurilmasi bilan yoki 
shpurga 
suyuq 
polimerni 
berish 
nasosi 
bilan 
jihozlanadi. 
Ankerli 
mustahkamlagichni tiklash uchun o‘ziyurar qurilmalardan foydalanish kovlab 
borish tezligini keskin oshirish imkonini beradi. 
 
8.30-rasm. Kontaktli elektrovoz ( «Kiruna» koni, SHvetsiya). 
Trosli 
mustahkamlashni 
tiklash 
bo‘yicha 
operatsiyalarni 
mexanizatsiyalash uchun «Atlas Kopko» firmasi tomonidan «Kabeltek» 
qurilmasi loyihalashtirilgan va ishlab chiqarilmoqda 
(8.29-rasm).
«Boltek», «Skeyltek» va «Kabeltek» qurilmalari tom balandligi bo‘yicha 
boshqarilishli ishlab chiqariladi, bu qurilmani past qazish joylarida yoki 
lahimlarida qo‘llash, burg‘ilovchiga esa ish vaqtida yanada qulay sharoitlar 
yaratish imkonini beradi. Er osti ishlaridagi ko‘pgina jihozlar kabi, burilish 
radiusini kamaytirish va harakatchanligini yaxshilash uchun barcha qurilmalar 
ikkita sharnirli biriktirilgan qismlardan tayyorlanadi 
(8.28-rasm).