a) S)
113- раем.
монга (113-расм, а), турли ишорали булса, кароыа-карши томонга йуналади (113-расм, б), векторнинг модули
64- §. Айланма харакатдаги жисм нукталари тезлиги ва тезланишининг векторли ифодалари
Жисм ихтиёрнй М нуктасининг айланиш укидаги О нуктага нис-батан радиус-векторини билан белгилаймиз. У холда М нукта тезлигининг модули
формуладан аникланади.
тезлик вектори бурчак тезлик билан радиус-сектор ётган текисликка перпендикуляр равишда, айланиш ййналшиида М нучпшга айланага утказилган уринма буйлаб йуналади (113-расм). вектор ва ётган текисликка (яъни М нукта ва айланиш ухи оркали утувчи текисликка) перпендикуляр равишда, айланиш йуналиши буйича йуналади.
Бинобарин, ва векторлар модуль жихатдан тенг, йуна-
лиши бир хил, яъни улар узаро тенг булади:
(10.2С)
Шундай килиб, к§з?алмас ук атрофида айланма харакатдаги жисм ихтиёрий нуктасининг чизикли тезлиги жисмнинг бурчак тезлик вектори билан мазкур нуктанинг айланиш укидаги ихтиёрий нуктага нисбатан радиус-векторининг еекторли купайтма-сига тенг.
(10.20) ифода каттик, жисм кинематикасидаги асосии формула-лардан бири булиб, Эйлер формуласи дейилади.
Уринма ва марказга интилма тезланишларнинг векпорли нфодаси-ни аии^лаш учун (10.20) дан вакт буйича хрсила оламиз:
Бунда
булгани учун
(10.21)
Бу тенгликдаги уринма тезланиши, марказга интил-
ма тезланишни ифодалашини курсатамиз.
113-раем, а да тезланувчан айланма харакат, шу раемнинг б сида секннланувчан айланма харакат учун уринма ва марказга интилма тезланишларнинг йуналиши курсатилган. векторнинг модули:
буладн; бунда а оркалн . радиус- вектор билан бурчак тезланиш орасидаги бурчак белгиланган.
вектор ва ётган текисликка (яъни М нукта ва айланиш уки оркали утувчи текисликка) перпендикуляр равншда тезланувчан айланма х.аракатда тезлик йуналиши буйича (113-расм, а), секинланувчан айланма харакатда эса унга тескари йуналади (113-расм, б).
Бинобарин, ва векторларнинг модуллари тенг, йуна-
лиши бир хил, яъни улар узаро тенг булади:
(10.22)
Шундай килиб, кузгалмас щ атрофида айланма харакатдаги жисм ихтиёрий нуктасининг уринма тезланиши жисмнинг бурчак тезланиш вектори билан мазкур нуктанинг айланиш gqudazu ихтиёрий нуктага нисбатан радиус- еекторининг еекторли кйпайт-масига тенг.
Курилаётгац хрлда булгани учун, sin булади. Шу
сабабли
Агар бурчак тезлик вектори ни фикран М нуктага кучирсак,
вектор тезланувчан айланма харакатда хам, секинланувчан айланма харакатда хам МС радиус буйича С марказга йуналади.
Бинобарин, векторларнинг модуллари тенг, йуна-
лиши бир хил, яъни улар узаро тенг булади:
(10.23)
Шундай килиб, кЦзгалмас ук атрофида айланма харакатдаги жисм ихтиёрий нуктасининг марказга интилма тезланиши жисмнинг бурчак тезлик вектори билан мазкур нукта чизикли тезлигининг еекторли купайтмасига тенг.
(10.22) ва (10.23) га асосан к.узгалмас ук атрофида айланма харакатдаги жисм ихтиёрий нуктасининг тезланишини ифодаловчи тенг-ликни куйидагича ёзиш мумкин:
(10.24)
(10.22), (10.23) ва (10.24) формулалар мое равишда кС/згалмас ijK атрофида айтнаётган каттик жисм нукталарининг уринма, марказга интилма ва тулик тезланишларининг еекторли ифода-сидир.
23-масала. 114-расмда тасвирланган механизмда А юк х=(0,18+ + 0.7/5) М (/ вакт секунд х.исобида) крнун буйича тугри чизикли илгариланма харакат килади. 1\уйндагилар берилган: R% = 1 м; г2 = = 0,6 м; Д3=0,75 м. Юк 5=0,2 м йулни $тган пайтда механизм М нуктасинииг тезланиши аниклансин.
Ечиш. А
Do'stlaringiz bilan baham: |