asari bilan keskin qarshi chiqadi. Bu haqda keyingi boblarda alohida
. to'xtalam iz.
Angliyada Karl II (1660—1685) va Iakov (1685—1888) S tyuart hukm -
ronlik qilgan davrlar p u ritan tartiblari va o ‘zaro
ichki urushlarga qarshi
h arakatlar bilan xarakterlanadi. U rushlardan ch a rc h a g a n b u tu n aholi
tinchlikni qo'm sayotgan edi. Taxtga qaytgan S ty u artla r bundan ustalik
bilan foydalanishdi. M atbuot haqidagi q o n u n ch ilik sohasida ulam ing
siyosati eski usulga, ya’ni, 1662-yilda lord K larend to m o n id a n o ‘tkazi!gan
U ch yUlik ruxsat haqidagi Aktga («Licensing A ct»; m atb u o t tarixiga oid
zam onaviy adabiyotlarda k o 'p in ch a «Litsenziya haqidagi akt»
deb ham
yuritiladt) qaytishdan iborat edi. U shbu hujjat 1637-yilgi dekretni deyarli
qayta tikladi. Unga m uvofiq, b undan keyin b o sm a x o n alam i faqat L ondon,
O ksford, Kem bridj va Y ork shaharlarida ochishga ruxsat berildi. 20 dan
ortiq bosm axonani ochishga ijozat bo'lm adi. U la m in g egalaridan garov
talab qilindi.
H ar bir chop etilgan asarda senzor ko'rsatm asiga ko‘ra, m atbaa va
muallifning ismi sharifini yozish shart qilib quyildi.
T arixiy va siyosiy
kitoblam i senzura qilish stats (davlat) kotibiga top sh irild i, L ondon va
K enterberiy episkoplari zim m asiga diniy, tibbiy va falsafiy asarlarni ko‘rib
chiqish
yuklatiidi.
Z ararli deb topilgan asarlam in g
m ualliflari va
noshirlarini ta ’qib qilish va shafqatsiz qatl etishlar q ay ta jonlanadi.
N osliirlik jinoyati u ch u n ayovsiz jazolash Yvilduzlar palatasi uchun
xarakterli xususiyat edi.
M asalan, 1632-yilda m a sh h u r presvitarian cher-
kovining a ’zosi Prayn saroy teatrini (keyingi ikki yil d avom ida te a tr haqida
40 000 ga yaqin kitob nashr ettirilgan va qirolich an in g o ‘zi sahnada rol
o ‘ynagan) qattiq tan q id qilgani u chun 5000 funt sterling jarim a solinib,
qattiq tartibdagi q am oq jazosiga hukm etildi. B u n d a n tashqari, u
universitet diplom idan m ahrum qilinadi h am d a ikki q u lo g 'i
kesilgan va
peshonasiga qizdirib tam g ‘a bosilgan holda y o g 'o ch u stu n g a bog‘lab q o ‘yi-
ladi. Besh yil o 'tg ach , dinni tanqid qilgani u chun u y a n a yog‘och ustunga
bog'lashga va qam oq jazosiga hukm etiladi. Bu safar ikki qulog‘ini kesish
✓ jazosi ikki yuziga ta m g 'a bosish bilan alm ashtiriladi. O ra d a n uch yil o ‘tib
cherkov boshqaruviga qarshi chiqqan Bastvik va B y o rto n la r bundan ham
qattiq jazoga loyiq deb topiladiiar.
N oshirlik jinoyatlari u chun shafqatsiz jazolashlar, ayniqsa, Karl II
zam onida va senzor h am da dastlabki ingliz «Siyosiy m erkuriy» gazetasining
xo'jayini sifatida faoliyat yuritgan Lastranj davrida avj nuqtasiga chiqdi.
S hunga
qaram asdan, birinchi ingliz gazetalarining p aydo b o iis h i ayni shu
davrga to ‘g ‘ri keldi.
G az eta xizm atidan hukum at m anfaati yo 'lid a foydalanishga dastlabki
o ‘rinishlar Yelizaveta davridan boshlangan.
1588-yilda
Ispaniyaning
yengilm as dengiz floti Angliya qirg'oqlariga yaqinlashgach, o 'sh a paytdagi
b irinchi vazir Burley davlat ishlari haqidagi h ar xil m ish-m ishlarga barham
berish m aqsadida m am lakatning turli burchaklariga
hukum at xabarno-
m alarini tarqatishni buyuradi. M a n a shu x a tti-h a ra k a t rasm iy «Angliya
m erkuriy* gazetasining dunyoga kelishiga asos b o i i b xizm at qilgan. Shax-
www.ziyouz.com kutubxonasi
siy q o ‘liarda ushbu gazetaning ba’zi nusxalari saqlanib qolgan. Uning
birinchi sonlari 1589-yilga to ‘g‘ri kelsa, oxirgisi 1604-yilga taalluqlidir.
Britaniya m uzeyida «Angliya merkuriy»ning 4 ta matbaa va 3 ta qoiyozm a
nusxasi saqlanadi. Uzoq vaqtlar ushbu nusxalar haqiqiy deb hisoblab
kelindi, lekin 1839-yili ularning qalbaki ekanligi, nusxalar 1740-yilda
qaytadan ¡shlanganligi aniqlandi.
«Angliya merkuriy» chiqishdan to ‘xtaganidan ko‘p utmay, 1622-yil
23-mayda londonlik qog‘oz savdogari N ataniel Bugger va Tomas Archer
o ‘zlarining «Italiya, Germaniya va boshqa joylardan kundalik xabarlar»
nomli xususiy gazetasini chop eta boshlashadi. Shu yilning 25-sentabrida
Bugger va Sheffordlar «Xristianlikning katta qismidan xabarlar» nomi
ostida kundalik gazeta nashr etishga kirishadilar. 1641-yil
noyabrda
Parlament yig‘ilishlari haqidagi hisobotlar birinchi m aita gazeta shaklida
chop etiladi. Fuqarolar urushi davrida gazetalar soni 20 dan oshdi,
Do'stlaringiz bilan baham: