Жаћон иќтисодиёти ва дипломатия университети

1-bosqich: 

---

Erkin raqobatga asoslangan kapitalizmning rivojlanish davrida (XIX asr oxirigacha) 
jahon bozorining tashkil topishi, xalqaro iqtisodiy munosabatlarning, ko‘proq, xalqaro savdo 
shaklida rivojlanishi (xom ashyoni mustamlakalar bilan industrial metropoliyalar, shuningdek, 
qo‘shni mamlakatlar o‘rtasida) xarakterli edi. 
2-bosqich: 
XIX asr oxiri va XX asr boshlarida erkin raqobatga asoslangan kapitalizm monopolistik 
kapitalizmga o‘tdi, umumjahon xo‘jaligi qaror topdi. 
Bu davrda savdo munosabatlari bilan bir qatorda mamlakatlar o‘rtasida ishlab chiqarish 
sohasida bevosita aloqalar, kapital chiqarish, xilma-xil moliyaviy munosabat-lar rivojlandi. 
Bozor iqtisodiyoti rivojining bu bosqichida ayirboshlash internatsionallashuviga kapitalning 
internatsionallashuvi kelib qo‘shildi. 
3-bosqich:
Urushdan keyingi dastlabki o‘n yillikda fan-texnika inqilobl ta’sirida ishlab chiqarish 
kuchlari rivojida keskin sakrash yuz berdi.
Bunday sharoitda raqobatga bardosh berish uchun ishlab chiqarish ko‘lamlarini ancha 
oshirish, zamonaviy texnologiyalardan foydalanib ularni yanada zamonaviylashtirish zarur edi. 
O‘z navbatida yirik seriyali, ommaviy ishlab chiqarish milliy chegaralar doirasidan chiqadigan 
yanada katta bozorlarni talab etardi. 
Bunday sharoitda xalqaro kooperatsiyalar va ishlab chiqarish ixtisoslashuvining 
faollashuvi ortdi. Predmetli xalqaro ixtisoslashuvdan detalli ixtisoslashuvga o‘tish yana ham 
sezila boshladi.
Mehnat taqsimotining chuqurlashuvi, mamlakatlar o‘rtasidagi ixtisoslashuvning bunday 
yo‘li yangi, keng ko‘lamli muhim jarayon - ishlab chiqarishni xalqaro miqyosda 
umumlashtirishning ifodasi hisoblanadi.
Ishlab chiqarishni xalqaro ixtisoslashtirish ishlab chiqarish internatsionallashuvining 
barcha asosiy shakl va yo‘nalishlarini vujudga keltiradi. Bular:
- tovarlar va xizmatlarning milliy chegaralar orqali ko‘chib yurishi; 
- kapital va ishchi kuchining xalqaro migratsiyasi; 
- dunyoning turli mintaqalarida integraiiyalashuv jarayonlari. 
O‘z navbatida, ishlab chiqarishning xalqaro ixtisoslashuvi har bir holatda bir necha 
omillar bilan bog‘liq bo‘lgan u yoki bu mamlakatning nisbatan ustun tomonlariga asoslanadi. 
Jahon iqtisodining internatsionallashuvi jarayonining rivojlanishi bilan mamlakatlarning 
xo‘jaliklari o‘rtasidagi o‘zaro bog‘likdik, ularning jahon xo‘jaligi aloqalariga jalb qilinishi 
yanada o‘sib boradi, bu esa ular rivojining uyg‘unlashuviga, ularning bir-biri bilan 
yaqinlashuviga olib keladi.