Jahon qishloq xo’jaligi mahsulotlarini etishtirishda etakchi davlatlar ulushi

Texnika ekinlari va boshqa qishloq xo`jalik ekinlari.

Texnika ekinlari-sanoatning turli tarmoqlari uchun xom-ashyo beradigan qishloq xo`jaligi o`simliklaridir.Qanday mahsulot olinishiga qarab ular bir necha guruhlarga bo`linadi:

1.Kraxmalli ekinlar-kartoshka,batat.

2.Qandli ekinlar-shakarqamish,qand lavlagi.

3.Moyliekinlar: kungaboqar, eryong`oq, soya, kanakunjut, kunjut, zig`ir, gorchisa, zaytun, tung (tung daraxti janubda o`sadi, undan metallarni korroziyadan, yog`ochni esa chirishdan saqlaydigan lak tayyorlanadi).

4.Efir moyli ekinlar-(yalpiz,geran,atirgul,lavanda,koriandr) konditer va parfyumeriyada ishlatilinadi.

5.Tolali o`simliklar-g`o`za,uzun tolali zig`ir,jut,kanop,sizal.

6.Dorivoro`simliklar-kiyiko`t,isiriq,chakanda,zubturum,marmarak,na`matak,aloe,jenshen.

7.Oshlovchi (taran).

8.Narkotik (nasha,ko`knori).

9.Bo`yoq beruvchi.

Tolali ekinlarda paxta katta ahamiyatga ega.Jahonda har yili 15-16 mln.t. paxta tolasi ishlab chiqariladi.Paxta qimmatbaho,lekin vegetasiyasi uzoq davom etadi. Paxta quyosh nuri va suvni ko`p talab etadi. Paxta ekiladigan yerlar maydoni va paxta hosili jihatidan Osiyo mamlakatlari 1-o`rinda turadi. 2-o`rinda Amerika mamlakatlari, 3-Afrika mamlakatlari turadi. Paxta tolasi yetishtirish bo`yicha yetakchi davlatlar:

1.Xitoy (4,2mln.t.y.) 4.Pokiston

2.AQSH 5.O`zbekiston

3.Hindiston

Asosiy eksportchilar-AQSH, O`zbekiston, Braziliya. Importchilar-Horijiy Yevropa, Yaponiya, Rossiya. Tolali zig`ir-tuproqda va havoda namni ko`p bo`lishini,o`rtacha issiqlik va tuproqni o`g`itlashni talab qiladi. Beda bilan almashlab ekilsa yaxshi hosil beradi. Zig`ir asosan Xitoy, Rossiya, Belorussiya, Boltiq bo`yi, Polsha, Fransiyada ekiladi. Sizal asosan Afrika va Lotin Amerikasi mamlakatlarida ekiladi. Kam eksport qilinadi. Jut asosan Bengal qo`ltig`i bo`yida etishtiriladi. Jahonda jutning asosiy qismini Bangladesh beradi. Tabiiy kauchuk asosan to`qimalarida tabiiy kauchuk olish uchun ishlatiladigan sutshira-lateks ko`p bo`lgan o`simliklardan olinadi. Tabiiy kauchuk-geveya, tovsag`iz (Qozog`iston), gvayula kabi o`simliklardan olinadi. Tabiiy kauchukning asosiy qismini (85%) Janub-Sharqiy Osiyo mamlakatlari, ko`proq Malayziya, Indoneziya, Tailand, keyingi o`rinda Braziliya beradi. Tabiiy kauchukni dunyo bo`yicha yalpi hosilini 46%ini Malayziya, 23%ini Indoneziya beradi. Asosiy eksportchilar ham shular. Importchilar: Yaponiya, AQSH, Horijiy Yevropa.