Iqtisodiyot nazariyasi, tarix va huquq

Taqsimot yoʻli aniq bir tovar yoki xizmatning ishlab chiqaruvchidan iste’molchi sari harakatida ularga boʻlgan mulk egasi huquqini oʻziga oladigan yoki boshqaga berishga yordam koʻrsatadigan firmalar yoxud ayrim shaxslar majmuidan iboratdir.

Boshqacha qilib aytganda, taqsimot yoʻli tovarning ishlab chiqaruvchidan iste’molchiga qarab harakat qiladigan yoʻlidir. Taqsimot yoʻlining tarkibiy qismlari bir qator vazifalarni bajaradi:

• 
  tovar (xizmati)ni bir joydan boshqa joyga koʻchishi;
  
• 
  tovar (xizmati)ga yoki undan foydalanish uchun mulk egasi huquqini berish;
  
• 
  undovchi faoliyat;
  
• 
  tovarlar buyurtmasi;
  
• 
  xavf-xatarni boʻyniga olish;
  
• 
  muzokaralar olib borish;
  
• 
  bozor ma’lumoti tahlili.
  

Taqsimot yoʻlining jami vazifalariga uch umumiy xususiyat xos: ular taqchil resurslarni sarflaydi, ixtisoslashgan sharoitlarda gohida yaxshiroq bajarilishi mumkin, turli ishtirokchilar tomonidan amalga oshirilishi mumkin. Agar vazifalarning koʻp qismini ishlab chiqaruvchi bajaradigan boʻlsa, uning chiqimlari ortib ketadi, demak, mahsulot narxi ham baland boʻladi. Agar vazifani bajarmasa, ishlab chiqaruvchi belgilagan narx pastroq boʻladi, chunki vositachi ishni tashkil etishga sarflangan xarajatlarni chiqarish uchun pul undiradi.

Taqsimot kanalining asosiy funktsiyalariga quyidagilar kiradi:

• 
  axborot-bu marketing tadqiqotlari natijasida olingan ma’lumotlar va marketing muhiti toʻgʻrisidagi axborotlarni oʻz ichiga oladi;
  
• 
  siljitish-mahsulot taklifiga oid ishontiruvchi axborotlarni reklama va boshqa vositalar orqali tarqatish;
  
• 
  aloqa-kerakli xaridorlarni topish va ular bilan aloqa oʻrnatish;
  
• 
  muvofiqlashtirish-talab va taklifni bir-biriga moslashtirish;
  
• 
  muloqotlar-mahsulotni narxi, etkazib berish sharti va taklifning boshqa punktlari boʻyicha muloqotlar oʻtkazish;
  
• 
  jismoniy taqsimlash-tovarni transportirovka qilish va saqlash;
  
• 
  moliyalashtirish-kanal faoliyatini ta’minlashga bogʻliq xarajatlarni qoplash;
  
• 
  tavakkalchilik-mahsulotni sotib olib keyinchalik zarar bilan sotish.
  

Birinchi besh funktsiya shartnoma tuzish uchun xizmat qiladi, qolgan uchtasi esa shartnomani bajarish uchun xizmat qiladi.