Ion almashinish adsorbtsiyasi

Ionitlar
Ion almashtiruvchilar, ion almashtiruvchi sorbentlar — elektrolit eritmalarga taʼsir ettirilganda ion almashtira oladigan, tarkibida ionogen va (yoki) kompleks hosil qiladigan guruxlar tutgan polimer yoki anorganik moddalar. Koʻpchilik Ionitlaramorf yoki kristall holdagi, amalda erimaydigan qattiq moddalardir. Kimyoviy tabiatiga koʻra, ular organik, anorganik, mineralorganik, kelib chiqi-shiga koʻra, tabiiy va sunʼiy Ionitlarga boʻlinadi. Organik Ionitlarga ion almashtiruvchi smolalar, kimyoviy faollashtirilgan koʻmir, torf, sellyuloza, anorganik Ionitlarga alyumosilikatlar (se-olitlar, permutitlar) va koʻp valentli metallarning gidroksidlari, fosfatlari, sianidlari misol boʻla oladi. Ionitlar elektrolitlar (tuzlar, kislo-talar va ishqorlar) eritmasidan musbat yoki manfiy ionlarni (kati-onlarni yoki anionlarni) yutib, ularning urniga ushanday zaryadli boshqa ionlarni ekvivalent miqdorda chiqara oladi.
Almashinuvchi ionlar zaryadining ishorasiga karab, Ionitlar kationitlar va anionitlarga bulinadi. Kationitlarda faol kislota guruh (—SO3H, — SOON va b.) bor, ular vodorod ionlarini (yoki musbat zaryadlangan boshqa ionlarni) metall ionlarga almashti-ra oladi. Anionitlarda asos xos-salari bor. Aksariyati — tarkibida faol asos guruhi (—NH2, —NH—, Ns) boʻlgan yuqori molekulali polimer birikmalardir; ular gidroksil ionlarini (yoki manfiy zaryadlangan boshqa ionlarni) erigan tuz yoki kislota anionlariga almashtira oladi. I. ni bir necha marta ishlatish mumkin. Ular suvni yumshatish, tabiiy suvlardan nodir metallar (oltin, uran, ittriy va b.) ni ajratib olishsa, oziq-ovqat, kimyo sanoatida turli moddalarni ajratish va tozalashda qoʻllaniladi. Analitik kimyoda, oʻta sof moddalar ichda, biologik faol moddalar, oqsillar, viruslar, DNK va RNK kabi moddalarni ajratishda, shuningdek, tibbiyetda (qonni zaharli moddalardan tozalashda) ishlatiladi

Xulosa
Agar biror suyuqlikka boshqa bir modda qo’shsak, suyuqlikning sirt tarangligi o’zgaradi, chunki potentsial energiyaning minimumga intilish qoidasiga muvofiq, suyuklik o’zining sirt energiyasini kamaytirishga intiladi.Shu sababli, suyuqlikning sirt tarangligini kamaytiradigan moddalar suyuqlik sirtiga yig’ila boshlarkan.Natijada, suyuqlikka solingan moddaning sirtqi qavatdagi kontsentratsiyasi uning suyuqlik ichidagi kontsentratsiyasidan farq qiladi.Buning natijasida eritma ichidagi osmotik kuchlar ham o’zgaradi, chunki eritma sirtqi qavatda ham, ichki qavatlarda ham o’z kontsentratsiyasini baravar qilishga intiladi. Demak, bu yerda ham dinamik muvozanat qaror topadi: bir tomondan, absorbtsiya jarayoni erkin energiyaning minimumga intilish printsipiga muvofiq erigan
moddani suyuqlik sirtiga yig’adi; ikkinchi tomondan, osmotik kuchlar tufayli desorbtsiya jarayoni bo’ladi, eritma kontsentratsiyasi barcha hajm ichida baravarlashishga intiladi. Natijada adsorbtsiyaviy muvozanat vujudga keladi.Suyuqlik sirtidagi adsorbtsiya bilan suyuyuqlikning sirt tarangligi orasida
miqdoriy bog’lanish borligini 1876 yilda V.Gibbs topdi. Gibbs tenglamasi
quyidagicha yoziladi:

bu yerda G - erigan moddaning suyuqlik sirt birligida yig’ilgan miqdori, S -eritma
kontsentratsiyasi, R - gaz konstantasi, T - absolyut harorat, kontsentratsiya
o’zgarganda sirt tarangligining o’zgarishi. Kuchli elektrolitlarning suvli eritmasidagi elektrolitlar erItuvchida to’la-to’kis ionlarga dissotsiyalangan holatning qattiq jism sirtida yutilishiga ion almashinish adsorbtsiyasi deyiladi.Yutilish asosan adsorbent sirtidagi kuch bilan ionlar yutilishi vaqtida hosil bo’lgan elektr kuchi asosida sodir bo’ladi.
Elektrolitlarning adsorbtsiyasi uch xil bo’ladi: ekvivalent, almashinish va spetsifik adsorbtsiyalar.Ion almashtiruvchilar, ion almashtiruvchi sorbentlar — elektrolit eritmalarga taʼsir ettirilganda ion almashtira oladigan, tarkibida ionogen va (yoki) kompleks hosil qiladigan guruxlar tutgan polimer yoki anorganik moddalar. Koʻpchilik Ionitlar amorf yoki kristall holdagi, amalda erimaydigan qattiq moddalardir. Kimyoviy tabiatiga koʻra, ular organik, anorganik, mineralorganik, kelib chiqi-shiga koʻra, tabiiy va sunʼiy Ionitlarga boʻlinadi.