―ilm-fan va ta‘limda innovatsion yondashuvlar, muammolar, taklif va yechimlar‖ mavzusidagi

 ―ILM-FAN VA TA‘LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA YECHIMLAR‖ MAVZUSIDAGI
4-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI
 
 
30 - SENTABR 2020 - YIL 
―UzACADEMIA‖ scientific-methodical journal
 
 
 
 
 
 
110 
www.academiascience.uz
temperaturasini o'zgartirmav turish uchun unga muttasil ravishda issiqlik berib turish 
kerak. 
Tayinli bir temperaturada birlik massali suyuqlikni shu temperaturada bug'ga 
ayiantirish uchun sarf qilinadigan issiqlik miqdoriga solishtirma (yashirin) bug'lanish 
issiqligim deyiladi. Suyuqlikka lining izotermik bug'lanishda beriladigan issiqlik m 
iqdorining bir qismi bug'lanavotgan molekulalarning qolgan molekulalar bilan o'zaro 
ta‘sir kuchini yengish ishiga (suyuqlikning bug'ga aylanishining ichki issiqligi) va 
qolgan 
qismi 
esa 
tashqi 
bosimni 
yengish 
ishi (bug'ga aylanishning tashqi issiqligi)ga sarf bo'ladi. 
Birlik massali suyuqlikning bug'lanishida molekulalar orasidagi o'zaro ta‘sir 
kuchini At yengish ishi son qiymati jihatidan bug' va suyuqlikning solishtirma ichki 
cnergiyalarining farqiga teng bo'ladi. Agar Uh, Us — mos ravishda bug'ning va 
suyuqlikning solishtirma ichki energiyalari bo'lsa, u holda = Uh - deb yozish 
murnkin. Birlik massali suyuqlikning bug'lanishida bug'lanayotgan molekulalarning 
tashqi bosimni yengish uchun bajargan ishining miqdorini quyidagi formula orqali 
topish mumkin: 
A2 
= 
p(V 
h~ 
V), 
bunda p —atmosfera bosimi, Vb, К — mos ravishda bug'ning va suyuqlikning 
solishtirma hajmlari. 
Muayyan temperaturada suvning solishtirma bug'lanish issiqligi bug'lanishning 
ichki 
va 
tashqi 
issiqliklari 
yig'indisiga 
teng 
bo'ladi: 
\ 
= 
Al+ 
A2 
= 
{Ub- 
U 
) 
+ 
p(V 
b- 
V), 
(1) 
bunda X — solishtirma bug'lanish issiqligi. 
Solishtirma bug'lanish issiqligi suyuqlikning tabiatiga va temperaturasiga 
bog'liq: solishtirma bug'lanish issiqligi temperatura ortishi bilan kamayib boradi.[4] 
Haqiqatan ham, temperatura ortishi bilan suyuqlik molekulalarining energiyalari 
ham 
ortadi, natijada molekulalarning suyuqlikdan bug'ga 
o'tishi uchun 
tashqaridan kamroq energiya bcrish kifoya qiladi. Kritik temperaturada bug'lanish 
issiqligi nolga aylanadi. 
Bu tajribada suvning qaynash tem peraturasida solishtirma bug'lanish issiqligi 
aniqlanadi. 
Tekshirilayotgan 
suyuqlik 
Tsferik 
kolbaga 
quyiladi 
va 
С chulg'am suyuqlik ichiga joylashtiriladi. Chulg'amdan elektr tokini o'tkazib 
qizdirish m um kin, qizish natijasida suyuqlik qaynaydi va uning bug‘lari vertikal 
naycha orqali o'ta boshlaydi. Naycha o'zgarmas tezlik bilan suv oqib 
turadigan sovitkich g'ilof bilan qoplangan. Bug' devorlari suv bilan sovitiladigan D 
naychada kondensatsivalanadi va maxsus idishga oqib tushadi.